Johannes 13:1-17 – Preekinspiratie

Klik om deze passage te lezen in de NBV21

met Fulco Timmers, exegetisch specialist en predikant in Den Haag

Jezus deinst er niet voor terug om zich te vernederen voor zijn leerlingen, Hij verricht letterlijk slavenarbeid voor hen. Hij draait daarmee op een heel concrete manier de reguliere machtsverhoudingen volledig om. Deze daad vormt de opmaat van een belangrijke wending in het Evangelie volgens Johannes: nadat aan het voorgaande deel van dit evangelie geëindigd is met het besluit om Jezus te doden, begint nu het gedeelte waarin Jezus welbewust de kruisdood tegemoet gaat. Die kruisdood gold als een vernederende dood, bedoeld voor misdadige slaven en opstandelingen. Maar Johannes benadrukt: wat voor ‘de wereld’ geldt als een ultieme vernedering, is voor God en Jezus juist de ultieme triomf. In het Evangelie volgens Johannes vallen de betekenis van kruisdood en opstanding in wezen samen. Johannes tekent deze omkering en de betekenis ervan in de voetwassing. Door Jezus’ handelingen heel precies te benoemen laat hij zien hoe Jezus heel bewust kiest voor deze weg. 

Petrus, als representant van alle leerlingen, begrijpt eerst niets van deze handeling. Hierin klinkt het onbegrip mee over de weg van Jezus, die als de gedroomde messias niet in deze wereld eindigt op de troon in Jeruzalem, maar aan het kruis. In dit evangelie duidt Johannes regelmatig aan hoe de leerlingen de betekenis van deze omkering pas achteraf, na Jezus’ dood en opstanding en de gave van de Geest, gaan begrijpen. Met deze daad en de toespraken die erop volgen, bereidt Jezus zijn leerlingen hierop voor. 

De voetwassing is dus een voorteken van Jezus’ naderende kruisdood, maar Jezus’ woordkeuze is voor veel uitleggers een reden om er een voorafschaduwing van de doop in te zien. Door die doop deelt een gelovige in Jezus’ dood en overwinning op het kwaad, sterft het oude leven en staat de gedoopte op tot een nieuw leven. Hoewel Jezus’ handeling niet direct naar de doop verwijst, speelt er wel meer dan dat Hij alleen maar de voeten wast om het stof van de reis weg te spoelen. ‘Reinheid’ gaat hier ook over rituele reinheid: voor je de tempel mocht betreden en zo dichtbij God te komen, moest je eerst een reinigingsbad nemen. Had je eenmaal zo’n bad genomen, dan hoefde je daarna bij terugkeer naar de tempel alleen je voeten te wassen. Als Petrus dankzij Jezus’ uitleg doorkrijgt dat het Hem te doen is om dicht bij Hem en bij God te kunnen horen, denkt hij aan dit reinigingsbad en wil hij dat ondergaan. Maar Jezus benadrukt dat Petrus en de andere leerlingen al bij Hem horen, al helemaal gereinigd zijn, doordat zij geloven in zijn woorden. Ze hoeven alleen maar hun voeten dagelijks te wassen, dat wil zeggen: dagelijks moet een gelovige wat Jezus gedaan heeft in herinnering roepen en, gedragen door die herinnering, Jezus’ voorbeeld van liefde volgen.

Wil je op het gebied van exegese gelijk meer weten over deze passage?

Op deze pagina vind je aantekeningen bij de tekst en meer informatie over de opbouw en context.

En hier lees je deze tekst in verschillende vertalingen.

En wanneer je een Plus-account hebt hier in verschillende vertalingen met aantekeningen (tip: zet bij ‘Persoonlijk’ ‘Toon voetnoten’ en ‘Toon verwijzingen’ aan).