De dieren zijn onze verbondspartners
De aarde roept tot ons. Dat besef landde bij mij toen ik tien jaar geleden een preek hoorde over Romeinen 8:19: ‘De aarde ziet reikhalzend uit naar de openbaarwording wie Gods kinderen zijn.’ Deze Bijbeltekst inspireert me om actief te zijn op het gebied van de zorg voor de schepping, theologisch en praktisch. Ik draag hem soms letterlijk bij me, geborduurd aan de binnenzijde van een van mijn blazers.
Steeds meer christenen ontdekken dat de Bijbel eeuwenlang gelezen is met een ‘antropocentrische bril’: met te veel nadruk op de mens. God houdt niet alleen van mensen, maar van héél zijn schepping.
Ik ben daarom erg blij met het boek Hemels groen
Een verbond met mens en dier
Als kind heb ik vaak dit Bijbelverhaal gehoord. Maar ik kwam niet verder dan Noach en zijn nakomelingen. Zoals Noach in het verbond met God is opgenomen, zo zijn ook mijn familie en ikzelf in dat verbond opgenomen – zo leerde en las ik dit verhaal. Dat is mooi en waar, maar wie verder leest, ontdekt dat dit verbond niet alleen geldt voor mensen, maar ook voor de dieren. Dieren zijn onze verbondspartners. Denk je daar weleens over na als je bij de slager in de rij staat, je huisdier knuffelt of langs een boerderij komt?
Mens en schepping
Wie verder leest ontdekt dat God dit verbond zelfs sloot met de hele aarde. We maken Gods liefde veel te klein als we dat niet zien. Te lang waanden we onszelf als mensen de kroon op de schepping, met alle gevolgen van dien.
Wie zijn wij in relatie tot de schepping? Daarover bestaan bestaan minstens drie christelijke visies: rentmeesterschap, priesterschap en dus verbondspartnerschap. Rentmeesterschap wordt vooral gebruikt in de protestants-christelijke traditie. Het betekent dat we goed moeten zorgen voor de natuur, voor Gods schepping, zoals ook een rentmeester zorgt voor het land van zijn heer. Zo zou het – zegt men – in de Bijbel staan, maar dat klopt niet. Rentmeesterschap in de betekenis van ‘zorg voor de natuur’ is niet Bijbels. Het staat wél in de Bijbel in verband met geld en goed. ‘Rentmeester’ is de vertaling van het Griekse ‘oikonomos’ – ons woord ‘economie’ is ervan afgeleid – en dat is veelzeggend genoeg.
De mens als priester van de schepping komen we tegen in de ooster-orthodoxe kerken. Deze visie is gebaseerd op het scheppingsverhaal: de wereld is Gods tempel en mensen gaan als priesters de schepping voor bij de aanbidding van hun Schepper. Dat is mooi, maar hebben planten en dieren, bomen en bergen daarvoor echt de bemiddeling van mensen nodig? De bergen jubelen, rivieren klappen in de handen, zegt de Bijbel. Dat noemen we dan poëtische taal – vooral omdat het niet in ons rationele denken past. Ik denk dat ons hoofd zo vol zit en onze blik zo vertroebeld is, dat we de lofzang van de schepping niet zien en horen. Maar God hoort die wel.
Dan is er de visie van het verbondspartnerschap, zoals in Genesis 9. Dat zie je vooral in de katholieke traditie, bijvoorbeeld bij paus Franciscus in zijn encycliek ´Laudato Si’. De paus noemt onze medeschepselen onze broeders en zusters, de aarde ‘ons gemeenschappelijk huis’ en ‘Moeder Aarde’ krijgt een hoofdletter. We moeten luisteren naar de roep van de aarde en de roep van de armen, zegt de paus. Als we niet goed zorgen voor de aarde, zullen de armste mensen het hardst worden getroffen. Als verbondspartners hebben wij mensen een bijzondere verantwoordelijkheid, maar zijn we ook diepgaand verbonden met de niet-menselijke schepping.
Verbonden
Dit is de visie waarbij ik me het meest thuis voel. Wie zich verbonden voelt met iemand, zorgt goed voor de ander en kent zijn of haar naam. Ik nodig jou en mezelf uit naar buiten te gaan en de naam te leren kennen van de vogels die we horen en van de bomen en planten die we zien. Of ga eens op het gras liggen en voel de grond. Een theelepel grond bevat meer levende organismen dan er mensen zijn op aarde! Ongelooflijk, wat weten we nog weinig van Gods schepping. Ga naar buiten, omhels de natuur en geef samen met al het andere geschapene God de eer.
Carla Dik-Faber is oud-Kamerlid voor de ChristenUnie en projectleider van GroeneKerken
Deze blog is gebaseerd op haar toespraak bij de presentatie van Hemels groen op 8 maart.
Boek: Hemels groen
Nieuw licht op duurzaamheid als Bijbels thema. Aan welke kant staat de Bijbel in het debat over duurzaamheid en ecologisch bewustzijn? Dit boek laat zien dat de Bijbel op dit actuele onderwerp veel te bieden heeft, vooral wat betreft onze levenshouding en de plek die de mens inneemt in de schepping.
