Inleiding Klaagliederen (NBV)

Het boek Klaagliederen is een verzameling van vijf liederen. De dichter klaagt en treurt over de verwoesting van Jeruzalem (in het boek vaak Sion genoemd) door de Babyloniërs onder Nebukadnessar in 586 voor Christus.

De naam Klaagliederen is een vertaling van de titel threnoi uit de Septuaginta. De naam geeft de aard van het boek goed weer.

De titel in de Hebreeuwse Bijbel is Echa, ‘Ach’, naar het eerste woord van het boek.

In het boek zijn meerdere thema’s te herkennen:

De eerste vier liederen hebben in het Hebreeuws de vorm van een achrostichon , een alfabetisch gedicht. Dat betekent dat de verzen beginnen met de opeenvolgende tweeëntwintig letters van het Hebreeuwse alfabet.

Het eerste, tweede en vierde lied tellen elk tweeëntwintig verzen. Het derde lied heeft zesenzestig verzen, omdat steeds drie versregels beginnen met dezelfde letter uit het Hebreeuwse alfabet. Het vijfde lied is geen acrostichon, maar bevat wel tweeëntwintig verzen.

Het boek als geheel is onmiskenbaar poëtisch. Er komen diverse vormen van parallellisme, rijm en beeldspraak in voor, en ook refreinen ontbreken niet. Kenmerkend in de tekst is het enigszins slepende ritme van de rouwklacht als onderstreping van de vaak klagende, verwijtende toon van de liederen.
Opvallend zijn de stemwisselingen in het boek. Nu eens is een anonieme verteller aan het woord, dan weer klinkt de stem van het door onheil getroffen Sion of van de verslagen bevolking.

In de meeste bijbeluitgaven volgt Klaagliederen op het boek Jeremia.

In de Hebreeuwse Bijbel, de Tanach, is het boek te vinden na Prediker. Als één van de vijf Feestrollen (megilot) maakt het deel uit van de Geschriften (Ketoeviem).

Het boek Klaagliederen wordt traditioneel gelezen op Tisja Beav, de jaarlijkse vasten- en rouwdag waarop men onder meer de verwoesting van de tempel herdenkt.

De liederen zijn ontstaan na de verwoesting van de tempel en de stad Jeruzalem in 586 voor Christus.

Uit 2 Kronieken 35:25 kan worden afgeleid dat de Klaagliederen door de profeet Jeremia geschreven zijn. Jeremia staat daarom traditioneel bekend als de auteur van dit boek. Vandaar ook dat het boek in de meeste vertalingen na het boek Jeremia te vinden is.

Tegenwoordig wordt algemeen aangenomen dat de auteur afkomstig was uit de kringen van de tempelzangers in Jeruzalem. De taal en gedachten zijn sterk verwant aan de psalmen.

Het boek Klaagliederen bevat vijf klaagzangen. Ze geven een levendig beeld van de verschrikkingen die de val van Jeruzalem (Sion) met zich meebracht.

Sommige stukken wekken de indruk dat ze door een ooggetuige geschreven zijn. De auteur geeft de rouw en verwarring na de verwoesting van Jeruzalem weer. Hij stelt daarbij de ellende voor als een straf van God vanwege de eigen zonden en de zonden van de voorouders. Hij wijst er niet alleen op dat God rechtvaardig is in wat hij deed, maar roept ook op tot inkeer en nieuw vertrouwen op Gods liefde. Er is ook ruimte voor hoop op een betere toekomst.

De vijf klaagzangen vallen samen met de vijf hoofdstukken: