Zonder Bijbel ben ik als een vis zonder water

Waarom is de Bijbel belangrijk? Voor Emanuel is de Bijbel zó belangrijk dat hij er stiekem een meenam uit een kerk in Zuid-Soedan. Waarom deed hij dat en hoe veranderde het zijn leven?

Ik ontmoet Emanuel in hun huis in een rustige buitenwijk van een Nederlandse stad. ‘Ik heb vreselijke dingen meegemaakt,’ is het eerste wat hij zegt als we hem vragen naar de oorlog in zijn kinderjaren in een dorpje in het zuiden van Soedan. Daar werd hij geboren in 1976, in een christelijk gezin. Midden in de langdurige burgeroorlog tussen het Arabische, islamitische noorden en het zwarte, christelijke Zuid-Soedan.

‘Veel vrienden en familieleden van me, ook kinderen, werden vermoord. Zelf ben ik kindsoldaat geweest. Kinderen zijn de meest gedreven soldaten. Ze doen zonder te zeuren wat er van hen gevraagd wordt. Ze worden geslagen en onder druk gezet: “Als je het niet doet, vermoorden we je ouders.” Het begint ermee dat ze ontvoerd worden uit hun gezin. Dat overkwam mij toen ik negen jaar was. Een kennis van mijn ouders nam me mee. In andere gevallen worden de ouders gedood en de kinderen meegenomen. En dan zegt de ontvoerder tegen zo’n kind: “Ik ben nu je papa. Jij moet doen wat ik zeg.” En dat doe je. Kinderen vinden het interessant om een geweer vast te houden. Schieten geeft een leuk geluid en een geweer geeft macht. Soms vragen ze je: “Wil je terug naar huis?” en dan zeg je: “Nee, ik vind dit mooi.” Je weet niet anders dan dat het leuk is om vreselijke dingen te doen. Alleen God kan zulke kinderen weer veranderen in normale mensen. Daar ben ik een voorbeeld van.’

Toen Emanuel twaalf was, ontsnapte hij. ‘God heeft een plan met mijn leven. Hij hielp mij om in Khartoem te komen, de hoofdstad van Noord-Soedan. In de bossen van Zuid-Soedan werken zendelingen om mensen in contact met God te brengen. Zo’n missionaris klampte me aan. Hij zei tegen me dat God veel van mij houdt. Ik dacht bij mezelf: Dat kunt u makkelijk zeggen, u hebt nette kleren aan, ik ben een onbekende jongen die niks te eten heeft. Waar is die God dan? De missionaris herhaalde dat God van me houdt, ook als ik slechte dingen deed. Het was net alsof hij mij door had, want hij zei: “Jij hebt niks fout gedaan.”

Dat raakte mij. Ik dacht: Hallo, je moest eens weten wat ik gedaan heb. Ik heb mensen doodgeschoten. Maar hij zei: “Mensen sturen jou aan om iets te doen wat jij niet wilt.” Hij gaf antwoord op vragen die ik wel had, maar niet uitsprak. Ten slotte zei hij: “Als je hier weg wilt, dan kan dat. Dan zal God je beschermen.” Dat bleef in mijn hoofd zeuren. Wilde ik weggaan of blijven? Kort daarna zat ik op een gegeven moment te huilen, ik wist niet waarom. Ik zei tegen mezelf: “Als ik vertrek, hoef ik niemand meer pijn te doen.” Ik liet mijn geweer achter bij de groep en vertrok.’

Liftend met auto’s, tussen gevechten en mijnenvelden door, wist Emanuel in Khartoem te komen. In een andere stad in het noorden vond hij een school waar hij kon slapen en les kon krijgen. ‘Daar vlakbij stond een rooms-katholieke kerk waar elke morgen om vijf uur werd gebeden. Ik ging daar altijd naartoe. Op een dag vroeg ik aan de priester of ik de Bijbel die daar lag, mocht meenemen. “Nee”, zei hij, “Je mag er wel in lezen, maar hij moet hier blijven liggen.” De weinige Bijbels die hij had, wilde hij niet kwijtraken. Dat was een teleurstelling. Ik wachtte tot iedereen weg was en heb toen die Bijbel gestolen. Ik stopt hem onder m’n kleren en liep naar buiten.’

‘Die Bijbel heeft mij gered,’ zegt Emanuel. Hij heeft het exemplaar nog steeds. Een Engelse Good News Bible, helemaal stukgelezen. ‘Ik was een jaar of veertien en begon erin te lezen. Ik kwam erachter dat ik daar rustig van werd. Ik hoef er niet eens in te lezen, dat is het grappige. Als ik de Bijbel maar bij me heb, bijvoorbeeld in m’n tas als ik aan het werk of op reis ben, krijg ik al rust. Ik ga nooit weg zonder Bijbel.’

Eén tekst is bovenaan blijven staan: Johannes 3:16: ‘God had de wereld zo lief dat Hij zijn enige Zoon heeft gegeven, opdat iedereen die in Hem gelooft niet verloren gaat, maar eeuwig leven heeft.’ Emanuel: ‘Tegen mezelf zeg ik dan: “God had Emanuel zo lief, dat Hij zijn enige Zoon heeft gegeven.” Ik besefte vanaf de eerste keer dat ik deze tekst las, dat ik een bijzondere naam. Emanuel betekent: “God met ons”. Dat God met mij is. Dat God alles heeft gedaan om mij een beter leven te geven. En om iedereen – man, vrouw of kind, op het rechte pad te houden.’

Na allerlei omzwervingen kwam hij in Nederland terecht. Hij werd kerkelijk actief en trouwde met een Nederlandse. In 2006 was hij voor het eerst terug in zijn geboortedorp. ‘Mijn moeder herkende me niet’, vertelt Emanuel. ‘Ze dacht – zo hoorde ik achteraf van mijn nichtje: “Wie is die man die zo naar mij zit te kijken?” Dat ze me niet herkende deed me zo’n pijn dat ik wilde weglopen. Maar mijn nichtje zei: “Oma! Dat is Emanuel! Ik heb een foto van hem gezien!” Toen moest ze huilen en omarmden we elkaar. En als iemand huilt, komt het hele dorp kijken, dus dat werd groot feest.’

Emanuel kan niet zonder de Bijbel. ‘Zonder Bijbel ben ik als een vis zonder water. Mijn eigen taal is een van de 64 talen in Zuid-Soedan. In elk van die talen is de Bijbel of een deel ervan vertaald. Mijn vader, die drie jaar geleden overleed, heeft meegeholpen om de Bijbel in mijn taal te vertalen. Ik merk in mijn geboorteland hoe belangrijk het is dat mensen de Bijbelverhalen in hun eigen taal hebben. Om iedereen te bereiken moet je het in de eigen taal van de mensen vertellen. En moet er in de kerk in de eigen taal gepreekt, uit de Bijbel gelezen en gezongen worden.’

Waarom vindt Emanuel het zo belangrijk dat iedereen de Bijbel in zijn eigen taal heeft? ‘Ieder mens moet weten dat God ook zíjn taal spreekt. Je hoeft niet in een andere taal met God te praten. Hij is jouw Vader. Hij praat met ieder van ons in onze eigen taal. Ik heb een piano en zing weleens een liedje in mijn eigen moedertaal. Dat klinkt voor jou misschien gek, maar ik voel me heerlijk. Dat is wat mijn taal met me doet.’

Wat heeft in al die moeilijke jaren de Bijbel voor hem betekend? ‘De Bijbel was mijn schip, een ark van Noach die mij gered heeft. Als ik bedenk hoe ik vroeger leefde en nu, als ik besef dat ik mijn familie en mijn geboortedorp nu kan helpen, dan zeg ik: Heer, U bent echt geweldig!’

Emanuel zegt geen trauma te hebben, hoewel hij kindsoldaat was. ‘Het verbaast mij zelf ook,’ zegt hij. ‘Misschien heeft het geholpen wat die missionaris zei, dat ik niets verkeerds heb gedaan, dat anderen de schuld hebben. Van Jezus leer ik (Matteüs 11) dat ik bij Hem mag komen als ik moe ben en onder lasten gebukt ga. Dat vind ik zo’n mooie uitspraak. Ik ben bij God gekomen en heb rust gevonden. Al het erge wat ik gedaan heb, gooit Hij ver van me af. Dat maakt mij vrij.’