Inleiding Prediker (NBV)

Prediker is één van de wijsheidsboeken uit het Oude Testament. Het is een boek vol wijsheden over het leven.

De Hebreeuwse titel van het boek is Kohelet. In navolging van Luthers vertaling wordt dat vertaald als Prediker. Het woord kohelet komt zeven keer in het boek voor. Vermoedelijk gaat het om een functieaanduiding voor een leraar, maar in het bijbelboek wordt het woord als eigennaam gebruikt.

Prediker bevat verschillende thema’s, die min of meer met elkaar samenhangen:

Het boek is op allerlei verschillende manieren uitgelegd. Sommigen zien Prediker als een diepgelovige man, anderen zien hem als een scepticus, een pessimist of een agnosticus.

Prediker is inhoudelijk en stilistisch interessant. Het boek bevat drie poëtische passages:

Deze passages spelen een belangrijke rol, omdat ze het zogenaamde ‘cyclusmotief’ uitdrukken: de kringloop van de tijd en de natuur.
Maar ook het proza in het boek heeft poëtische kenmerken zoals ritme, parallellisme en beeldspraak. Het ritme in de praktische raadgevingen is vrij snel, de beschouwende gedeelten hebben een rustiger ritme.

In veel bijbeluitgaven behoort Prediker tot de poëtische boeken.
In de Hebreeuwse Bijbel maakt Prediker als één van de vijf feestrollen(megilot) deel uit van de Geschriften (Ketoeviem). Het wordt in de synagoge traditioneel gelezen tijdens het Loofhuttenfeest (Soekot).

Prediker behoort tot de zogeheten wijsheidsliteratuur, net als de boeken Job en Spreuken. Deze literatuur is waarschijnlijk ontstaan in de kringen van professionele schrijvers die in dienst waren van paleizen en tempels. Het doel ervan is de lezer of toehoorder kennis en moreel besef bij te brengen.

Het boek Prediker is vanwege de sceptische inhoud pas laat toegelaten de canon van de Bijbel.
Uiteindelijk is het boek opgenomen om twee redenen: de traditionele opvatting dat Salomo het boek geschreven heeft, en het vrome slotwoord in Prediker 12:9-14.

Het is moeilijk vast te stellen wanneer en door wie het boek Prediker geschreven is.

Het opschrift in Prediker 1:1 schrijft het boek toe aan een zoon van David. In de traditie werd Salomo als auteur gezien. Het boek wordt dan gedateerd in de tiende eeuw voor Christus.

De meeste wetenschappers dateren Prediker tegenwoordig tussen de zesde en de derde eeuw voor Christus.
Vanwege invloeden van het Aramees en Perzisch op de taal van Prediker moet het boek ontstaan zijn na de Babylonische ballingschap, dus vanaf de zesde eeuw voor Christus. Op grond van de filosofische gedachten in het boek is een datering aan het einde van de derde eeuw voor Christus het meest waarschijnlijk.

Zeker is dat de schrijver van het deuterocanonieke bijbelboek Wijsheid van Jezus Sirach (dat geschreven is omstreeks 190 voor Christus) Prediker kende en gebruikte.

Hoogstwaarschijnlijk is het boek in Jeruzalem geschreven.

Bijbelwetenschappers zijn het fundamenteel oneens over de vraag hoe het boek moet worden ingedeeld. Mogelijk is Prediker deels door toeval ontstaan en deels door het associatief combineren van losse uitspraken en beschouwingen.

Het enige zekere lijkt te zijn dat het boek begint met een opschrift (Prediker 1:1) en eindigt met een naschrift (Prediker 12:9-14). De praktisch identieke verzen 1:2 en 12:8 vormen een inclusie. Het is de omraming van het eigenlijke boek, dat eindigt zoals het begonnen is.

De structuur van het boek is weinig uitgebalanceerd. Het ontbreken van een heldere opbouw past bij de boodschap van Prediker, die zichzelf voortdurend lijkt tegen te spreken. Herhaaldelijk staat de lezer voor de vraag wie er aan het woord is: Prediker of degene die hij bestrijdt?