Inleiding Hooglied (NBV)

Het boek Hooglied bevat liefdespoëzie. Een jongen en een meisje zingen elkaar toe, en worden toegezongen.

Het boek Hooglied ontleent zijn naam aan de titel die Luther het in zijn bijbelvertaling gaf, Das Hohelied. De Hebreeuwse titel is Sjier hasjieriem, ‘Het mooiste lied’.

Vermoedelijk zijn de liefdesliederen in Hooglied oorspronkelijk bij bruiloftsfeesten gezongen. Ze geven de ideale liefde tussen man en vrouw weer.

Een jongen en een meisje zingen elkaar als het ware toe. Ze verlangen naar elkaar, ontmoeten elkaar en bezingen elkaars schoonheid in beeldende taal.

Het boek bevat lyrische poëzie met een sterk emotionele lading. Het Hebreeuws waarin het geschreven is, heeft mooie klankpatronen en veel bijzondere woorden die nergens anders in de Bijbel voorkomen.

In veel bijbeluitgaven staat Hooglied na Prediker. Job en Psalmen bij de poëtische boeken.

In de Hebreeuwse Bijbel maakt Hooglied deel uit van de vijf zogeheten feestrollen (megilot), die tot de Geschriften behoren. Het boek wordt in de Joodse traditie gelezen tijdens het pesachfeest.

Het boek is lang op allegorische wijze uitgelegd. In de joodse uitlegtraditie werd de man in Hooglied gezien als beeld voor God, en de vrouw als beeld voor Israël. In de christelijke bijbeluitleg werd het boek gelezen als een tekst over Christus en zijn kerk, of over een mystieke relatie tussen God en mens.

Vanaf de achttiende eeuw ging men het boek zien als liefdespoëzie. De aandacht richtte zich op de bijzondere poëtische en literaire kwaliteit van de tekst. Daarbij kwam ook de invloed van Mesopotamische en Egyptische liefdespoëzie aan het licht.

De vraag in welke tijd het boek Hooglied moet worden gedateerd, is moeilijk te beantwoorden. Waarschijnlijk is het niet als één gedicht geschreven, maar zijn de gedichten onafhankelijk van elkaar ontstaan en later tot één boek bewerkt.

Traditioneel wordt het boek toegeschreven aan koning Salomo. Het boek wordt dan gedateerd in de tiende eeuw voor Christus.

Vergelijkend taalonderzoek maakt duidelijk dat Hooglied niet eerder dan na de Babylonische ballingschap geschreven kan zijn (tussen 500 en 400 voor Christus). Sommige wetenschappers zien invloed van Griekse herdersliederen. De mogelijke ontstaanstijd van Hooglied zou dan begin derde eeuw voor Christus zijn, aan het begin van de hellenistische periode.

Het blijft een open vraag wanneer en door wie Hooglied geschreven is. Waarschijnlijk zijn er ook oude fragmenten verwerkt, zoals blijkt uit de vermelding van Tirsa, de oude Israëlitische koningsstad.

De gedichten vormen een dialoog waarin verschillende personen aan het woord komen, die in de Nieuwe Bijbelvertaling met Zij, Hij, Meisjes en Broers aangeduid worden.
De vraag of het boek een samenhangend geheel is, is moeilijk te beantwoorden.

Zij en Hij verlangen naar elkaar, ontmoeten elkaar en bezingen elkaars schoonheid in beeldende taal. De natuur speelt hier een grote rol in. Zij zingt ook over wat hun liefde bedreigt. De Meisjes en de Broers leveren commentaar. Op basis van deze ‘stemmen’ kan Hooglied worden verdeeld in zeven grotere delen:

Het boek kan ook ingedeeld worden op basis van een aantal terugkerende thema’s. De indeling is dan in vijf delen: