Toelichtingen
Abraham bezegelt het verbond met een offer
Het doen van een belofte of het maken van een afspraak kun je met allerlei rituelen bezegelen: het onderteken van een officieel document, het uitwisselen van geschenken of samen eten. Wat Abram in Genesis 15:10 doet en wat er vervolgens gebeurt, heeft Bijbellezers sinds lange tijd verwonderd. Inmiddels zijn uit het Oude Nabije Oosten meer dan honderd verdragen en verbonden bekend, alleen staat daarin meestal niet met welk ritueel ze samengingen. Een enkele keer gaat het over een dier dat werd gedood. Andere buiten-Bijbelse teksten associëren een oven op de grond of een brandende fakkel met de aanwezigheid van goden, zoals ook hier het geval lijkt (Gen. 15:17). Maar die teksten hebben dan weer weinig te maken met een belofte, verplichting of afspraak.
Abraham koopt een stuk grond
‘Vreemdelingen mag je niet uitbuiten. Jullie weten immers hoe het voelt om vreemdeling te zijn, omdat jullie zelf vreemdelingen zijn geweest in Egypte’, staat in Exodus 23:9. Dat ‘voelen’ is opvallend. Een immigrant of expat is vaak trots op zijn of haar afkomst. Maar aan de plotse gevoelens van vervreemding, het er totaal niet bij horen, word je liever niet herinnerd. Toch wil God dat Israël daar juist wel aan denkt.
Aäron aangewezen als woordvoerder van Mozes
Mozes aarzelt steeds weer om zijn opdracht te accepteren. Hij is bang dat de Israëlieten hem niet serieus nemen als hij zijn boodschap overbrengt. Gezien zijn eerdere ervaringen (zie Ex. 2:11-15) is de angst dat anderen hem niet geloven wel begrijpelijk. Daarom volgt er een nieuwe instructie: Mozes moet zijn broer Aäron aanwijzen als zijn woordvoerder.
De doodstraf
Net als in Exodus 21:12-17,29 wordt in Exodus 22:17-19 de doodstraf geëist voor bepaalde wetsovertredingen. Vaak zijn dit vergrijpen waar wij tegenwoordig minder zwaar aan tillen.
De dromen van Jozef
In de oudheid waren mensen ervan overtuigd dat dromen een goddelijke afkomst hadden en daarom serieus genomen moesten worden (zie ook bij Daniël 7:15). Een droom kon een voorspellende waarde hebben, al werd er niet van uitgegaan dat de toekomst daarmee helemaal vastlag. Sargon de Grote van Akkad (ongeveer 2300 voor Christus) droomde dat hij ooit een groot heerser zou worden en dat gebeurde ook. In Egypte kon je voor de uitleg van dromen terecht in een zogenoemd ‘huis van leven’. De schenker en de bakker in Genesis 40:5-8 zijn somber omdat zij in de gevangenis die mogelijkheid niet hebben.
De inwoners van Sodom vallen de gasten van Lot lastig
De impact van seksueel immoreel en grensoverschrijdend gedrag op individuen en gemeenschappen is groot. Ook in de Bijbel is het daarom een belangrijk thema. Het ‘we willen ze nemen’ van de inwoners van Sodom over de mannen die bij Lot te gast zijn, werd later aanleiding om alle vormen van seks die niet gericht zijn op voortplanting te omschrijven als ‘sodomie’. Hierbij werd dan vooral gedacht aan homoseksualiteit. De verwoesting van Sodom zou laten zien dat dit een zware zonde is. Inmiddels zijn Bijbeluitleggers het erover eens dat deze tekst helemaal niet gaat over homoseksualiteit in de zin van aantrekkingskracht tussen mensen van hetzelfde geslacht.
De misdaad van de vaderen bezocht aan de kinderen
Het slot van Exodus 20:5 is een controversiële tekst. In traditionele Bijbelvertalingen staat dat God de misdaad van de vaderen bezoekt aan de kinderen, tot en met de vierde generatie. Dat betekent dus dat nakomelingen zouden moeten boeten voor wat hun ouders hebben misdaan. Voor ons gevoel is zo’n regel onrechtvaardig, en ook in de Bijbel wordt daarop kritiek geleverd. Ieder mens is verantwoordelijk voor zijn eigen fouten, niet voor die van zijn vader, staat in Ezechiël 18:14-20. Wat moet je dan met de tekst van Exodus 20:5?
God zorgt ervoor dat de farao weigert
Verschillende keren staat er in het boek Exodus dat God ervoor zorgt dat de farao weigert de Israëlieten uit Egypte te laten vertrekken. Je zou eerder verwachten dat God ervoor zorgde dat de farao juist zou meewerken!
Het teken van de regenboog
In een regenboog wordt zonlicht door waterdruppels weerkaatst en gebroken tot een spectrum van primaire kleuren die in elkaar overlopen. De boog is rond, omdat je als waarnemer alleen het gebroken licht kunt zien van precies die druppels die het licht langs de denkbeeldige rand van een kegel in jouw richting breken. In feite ziet dus niemand precies dezelfde regenboog.
Schepping
Over de vertaling van de openingsverzen van de Bijbel is altijd veel te doen geweest. Wanneer was ‘in het begin’? Wat betekent het dat God ‘schiep’ (een werkwoord dat in het Oude Testament alleen voor God gebruikt wordt)? In elk geval bracht God volgens vers 1 op enig moment in de tijd (of, als we Augustinus mogen geloven, samen mét de tijd) alles in hemel en aarde tot stand. Dat wil zeggen: de hele geordende kosmos. Op die manier functioneert het eerste vers als een samenvattend opschrift.
Wonderen in Exodus
Wonderen in de Bijbel zijn gebeurtenissen die volgens de wetten van de natuur onbegrijpelijk of onmogelijk zijn (Wonderen). In de antieke wereld was de gedachte heel gewoon dat in alledaagse én buitengewone gebeurtenissen de macht van God of de goden zichtbaar werd.