Handelingen 16:16-34 – Preekinspiratie
Klik hier om deze passage te lezen in de NBV21
Waar gaat het om in dit gedeelte?
Bekijk de video
met dominee Andre van der Stoel, predikant van de Evangelisch-Lutherse Gemeente Amsterdam
Lees hier de tekst van de video
Handelingen 16:16-34 – Andre van der Stoel – Brengt geloof enkel maar ellende?
‘Geloof brengt enkel maar ellende’. Het is een uitspraak die regelmatig tegen mij gedaan wordt als iemand hoort dat ik dominee ben. Vaak wordt deze stelling daarna nog geïllustreerd met een voorbeeld:
– het voortslepende Israëlisch-Palestijns conflict
– de vaak moeilijke positie van LHBTI’ers in religieuze gemeenschappen
– de hypocrisie van gelovigen die ze kennen vanuit hun omgeving
Op zulke momenten voel ik me vaak wat ongemakkelijk. Want helaas is het waar dat geloof, ook het geloof in Jezus Christus, mensen niet altijd inspireert tot het goede.
De gedachte dat het geloof in Jezus Christus een bedreiging is voor het goede samenleven is een angst die we ook al tegenkomen in het tweede deel van Handelingen 16. Nadat Paulus een jonge slavin heeft bevrijd van haar bezetenheid klagen haar eigenaars tegen het stadsbestuur: ‘Deze joden verkondigen een levenswijze waar wij als Romeinen niet mee mogen instemmen’. Dit geloof verstoort de Orde, is een bedreiging voor ons goede samenleven.
Hebben deze mensen gelijk? Gaat het volgen van de weg van Jezus Christus niet samen met het zijn van een goed Romeins burger? Voor Lucas, de schrijver van de Handelingen van de apostelen, is dit een wezenlijke vraag.
Voor zijn hemelvaart had Jezus aan zijn leerlingen de opdracht gegeven om getuige van hem te zijn tot aan de uiteinden van de aarde. Maar het is nogal een verschil of dit getuige zijn binnen of buiten de Orde van het Romeinse Rijk kan plaatsvinden. Kunnen christenen deelnemen aan het gewone openbare leven, of moeten ze zich daar juist zo ver mogelijk van afkeren omdat de Orde van Jezus en de Orde van de Rome diametraal tegenover elkaar staan, elkaar uitsluiten?
Het verhaal van Paulus en Silas in de gevangenis geeft een antwoord op deze vraag. Gooit het christelijk geloof de Romeinse Orde omver? Het bijzondere is dat het antwoord zowel een ja als een nee is.
Paulus en Silas ervaren allereerst dat de vaak geprezen Romeinse Orde niet perfect is. Zonder een eerlijk proces worden ze met stokslagen gestraft en in de gevangenis geworpen. De Romeinse Orde wordt met harde hand afgedwongen en is zeker niet altijd rechtvaardig. Dat is dan ook de reden dat deze Orde doorbroken moet worden. Want de Orde van Jezus Christus is immers zowel rechtvaardig als bevrijdend.
Maar het bijzondere is dat de Romeinse Orde niet door geweld omvergeworpen wordt. Nee, ze wordt opengebroken door gebed en lofzang. Het is deze ‘binnenkant’ van het christelijk geloof die de interesse van de andere gevangen wekt en daarna ook deuren en boeien opent.
We zien dat Paulus en Silas, en andere christenen in hun spoor, de Orde van de samenleving niet veranderen door strijd, maar dat het hart van deze samenleving kan worden geraakt door gebed en lofzang.
Lucas wil ons laten zien dat de Romeinse Orde waardevolle elementen in zich heeft. Juist door de aanwezigheid van deze Orde kan het evangelie de randen van de aarde bereiken. Dat is ook de reden dat Paulus en Silas vervolgens niet van deze ‘door God geschonken gelegenheid’ gebruik maken om te ontsnappen. Als ontsnapte misdadigers zouden ze zich enkel aan de randen van de maatschappij kunnen ophouden. Door te wachten winnen ze het hart van de gevangenbewaarder voor het geloof in God, en kunnen ze na hun vrijspraak ook weer in alle openheid verder reizen en hun verkondiging voortzetten.
De Orde van Jezus Christus is veel omvattender en wezenlijker dan de Orde van Rome. Maar dat betekent niet dat christenen zich principieel tegen ‘de wereldlijke orde’ moeten verzetten. Ze mogen het goede ervan gebruiken om het evangelie te kunnen verkondigen.
We leven in een tijd waarin onze eigen ‘Orde van de samenleving’ onder druk staat. Deze orde is verre van volmaakt. Het toeslagenschandaal en de vele andere problemen die maar niet worden opgelost laten dit pijnlijk zien. Maar Lucas vertelt ons dat de bestaande Orde ook waardevol is, voor zover ze ons instaat stelt om ons geloof in Jezus Christus met anderen te delen.
Het geloof in Jezus Christus brengt niet enkel ellende. Juist ons bidden en ons zingen kan mensen in het hart raken. Moge deze binnenkant van ons geloof deuren openen, ketens verbreken, en mensen vreugde geven omdat ze horen dat ze vanwege Jezus Christus op God kunnen vertrouwen.
Amen
Ter inspiratie: Aards recht versus hemels recht
De verhouding tussen religie en politiek, tussen aardse en hemelse macht, is een oeroud thema. In Handelingen komt dit thema naar voren als Paulus en de zijnen hun voet op Europese bodem zetten en terechtkomen in de Romeinse kolonie Filippi.
Lucas wil in Handelingen laten zien dat het christelijk geloof zich in principe kan schikken naar het Romeinse recht en dat christenen geen onruststokers zijn. Ook in dit verhaal wordt dat aangetoond, maar juist door een omkering: de Romeinse bestuurders falen in eerste instantie om een fatsoenlijk proces op te tuigen en moeten ten slotte de Romeinse burgers Paulus en Silas eervol uitgeleide doen uit de gevangenis. Zo laten ze zien hoe het Romeinse recht juist toegepast wordt.
Paulus en Silas staan echter in dienst van een ander rijk, het rijk van de heilige Geest, dat zich vanuit Jeruzalem aan het uitbreiden is over de hele wereld. Dat rijk laat zich niet tegenhouden. De hemelse macht overtroeft de aardse machtsspelletjes. Dat blijkt uit het centrum van het verhaal, waarin God ingrijpt en bevrijding schenkt, zowel aan zijn apostelen als aan de gevangenisbewaarder en zijn huisgenoten.
Het Romeinse recht, mits goed toegepast, verschijnt hier als iets dat niet (per se) op gespannen voet staat met christelijk leven. Tegelijkertijd roepen de gebeurtenissen vragen op over de verhouding macht en recht: naar wie luisteren de rechters? Is het niet al te gemakkelijk voor de Romeinse burgers om het recht naar hun hand te zetten? Zit er geen grote ongelijkheid tussen mensen die bij de ‘goede’ en die bij de ‘verkeerde’ groep horen? En lijkt de Romeinse overheid ondanks het prestigieuze rechtssysteem eigenlijk niet best veel op de Romeinse uitbuiters van die arme jonge vrouw? Vormt dit alles geen goede aanleiding eveneens kritisch naar de werking van onze eigen rechtsstaat te kijken?
Het kompas van christenen is echter niet aards, maar hemels. Hun is door Gods goedheid de eeuwige redding geschonken, het hemelse burgerrecht. In dat hemelse rijk speelt geld geen rol en is de mammon onttroond. Dat is reden voor buitengewone vreugde.
Uitgelicht
Lucas thematiseert de verhouding van het evangelie tot het Romeinse recht, bestuur, en de Romeinse levenswijze en tot de manier waarop Romeinen daarmee omgaan. Een conflict ontstaat rond de uitbuiting van een jonge vrouw, van wie de eigenaars zich beroepen op de Romeinse levenswijze. Het bestuur neemt een loopje met het recht en moet uiteindelijk buigen voor Paulus en Silas, die zich succesvol beroepen op hun Romeinse burgerrecht. De conclusie is dat het evangelie in elk geval niet op gespannen voet staat met het Romeinse recht. Tegelijk wordt de vraag opgeroepen: wie wordt er door het recht beschermd? En wiens heerschappij is rechtvaardig?
Meer weten?
Wil je op het gebied van exegese gelijk meer weten over deze passage?
Op deze pagina
Hier
En wanneer je een Plus-account hebt, vind je hier
Handelingen-serie (8 items) - De kerk in beweging
Op deze pagina:
... vind je in video-vorm en tekst inspiratie voor de preek verbonden aan de kern van dit Bijbelgedeelte.
Paulus en Silas komen in de Romeinse kolonie Filippi in aanraking met het Romeinse bestuur. Ze worden gearresteerd, maar het recht staat aan hun kant. Nog belangrijker is dat God door alles heen werkt en zijn bevrijdende macht toont.
Je vindt op deze pagina ook links naar meer achtergrondinformatie bij deze passage. Dit alles helpt je om een goed onderbouwde en inspirerende preek te maken die ingaat op actuele vragen.