Apocalyptiek in de Bijbel

In de Bijbel staan gedeelten, en zelfs hele boeken, die bestaan uit beelden en visioenen met uitleg. Meestal wordt er geheimzinnige taal in gebruikt, en is helemaal niet duidelijk wat er precies bedoeld is. Deze teksten worden aangeduid met de term ‘apocalyptiek’ . Dat woord is afgeleid van het Griekse woord apocalyps, dat ‘onthulling’ of ‘openbaring’ betekent.

In apocalyptische teksten (vaak visioenen of droom) onthult de schrijver de loop van de geschiedenis, en een stuk van de toekomst. Je kunt zulke teksten zien als een spel tussen de schrijver en zijn lezers. In geheimzinnige beelden en taal probeert hij duidelijk te maken wat hij bedoelt. Je hoort over horens, beesten en vuur. En getallen betekenen bijvoorbeeld iets anders dan normaal. Maar de eerste lezers snapten waarschijnlijk heel goed wat de schrijver bedoelde.

Een paar kenmerken van apocalyptiek zijn het onthullende karakter, de voorstelling van twee tegenovergestelde wereldordes, mythologische, kosmische en cryptische beschrijvingen en een bemoedigende boodschap: houd vol in deze moeilijke tijd.

De strijd tussen goed en kwaad wordt beschreven in beelden die nogal mythologisch lijken. Het is een strijd tussen engelen en duivels, vreemde beesten en monsters. Toch wordt de strijd gedeeltelijk uitgevochten op aarde, en de mensen zijn erbij betrokken. Hoe dichterbij het einde komt – de ommekeer van de slechte wereldorde naar de goede –  hoe verschrikkelijker de situatie wordt. Allerlei kosmische krachten komen los: de zee, de aarde, de hemel. Alles speelt een rol in het dramatische eindspel van de geschiedenis.

Behalve mythologische beelden worden er cryptische omschrijvingen gebruikt om het kwaad van het moment aan de duiden. Een voorbeeld is ‘de hoer Babel’ in het boek Openbaring. Daarmee wordt de stad Rome bedoeld.

In de Bijbel staat één boek dat in zijn geheel vaak tot de apocalyptiek gerekend wordt, namelijk de Openbaring van Johannes. We vinden ook apocalyptiek in delen van het Oude Testament. Het beste voorbeeld is Daniël 7-12. Ook stukken uit het boek Jesaja (met name Jesaja 24-27) worden soms apocalyptisch genoemd.

Om het doel van apocalyptiek te begrijpen, moeten we bedenken wie ‘de goeden’ zijn. In de apocalyptische beschrijvingen zijn zij degenen die het meest te lijden hebben onder de wereldorde van het Kwaad. Wie zijn deze mensen? Het antwoord ligt voor de hand: het zijn de mensen voor wie de apocalyptische boeken geschreven zijn, de lezers aan wie de schrijver dacht. In Openbaring zijn dat de christenen die lijden onder vervolging.

Het doel van de apocalyptische geschriften is het bemoedigen van de mensen voor wie ze geschreven zijn. De boodschap is: houd vol. Nu is het zwaar en het wordt nóg zwaarder, maar binnenkort komt de ommekeer. Dan maakt de wereldorde van het kwaad plaats voor de wereldorde van God. En dan breekt een gelukkige tijd aan.