Wat zijn de vormen van parallellisme?
Er zijn diverse vormen van parallellisme. Het komt niet alleen voor binnen een dichtregel, maar er is in Hebreeuwse poëzie parallellisme op meerdere niveaus.
Drie categorieën
Meestal gaan bijbelwetenschappers uit van drie categorieën van parallellisme; de meeste dichtregels kunnen in een van die categorieën ingedeeld worden. Maar we moeten wel in gedachten houden dat het een heel globale indeling is, die niet altijd recht doet aan de subtiele overeenkomsten en verschillen tussen de versdelen. De drie categorieën zijn:
- synoniem parallellisme: de vershelften zeggen hetzelfde in andere woorden: ‘Uw koningschap omspant de eeuwen, / uw heerschappij omvat alle geslachten’ (Psalm 145:13)
- tegengesteld parallellisme: de vershelften vormen een tegenstelling: ‘Wie rechtvaardig is, zal nooit wankelen, / de goddelozen worden van de aarde weggevaagd’ (Spreuken 10:30)
- aanvullend parallellisme: de vershelften vullen elkaar aan: ‘Roep ik tot de HEER om hulp, / hij antwoordt mij vanaf zijn heilige berg’ (Psalm 3:5)
Parallellisme op meerdere niveaus
Parallellisme is niet alleen het belangrijkste stijlkenmerk binnen een dichtregel. Parallellisme bestaat ook tussen meerdere dichtregels, binnen een strofe. Een voorbeeld van parallellisme tussen twee dichtregels is Psalm 33:10-11:
‘De HEER doet de plannen van de volken teniet, / hij verijdelt wat naties beramen.
Maar het plan van de HEER houdt eeuwig stand, / wat hij beraamt, blijft van geslacht op geslacht.’
Binnen beide dichtregels is er parallellisme tussen de versdelen (categorie: synoniem parallellisme). Maar tussen beide dichtregels is er ook parallellisme (categorie: tegengesteld parallelisme). Dat is parallellisme binnen een strofe.