Hanna leert bidden

Het eerste boek Samuel (1:1-28) vertelt over twee vrouwen die elkaar in de haren zitten, Hanna en Peninna. Ze waren getrouwd met dezelfde man. Peninna was moeder van een aantal zonen en dochters. In de ogen van die tijd en cultuur had je dan als vrouw aan je levensopdracht voldaan. Maar Hanna kon geen kinderen krijgen.

Eenmaal per jaar reisden ze naar het altaar in Silo om te buigen voor God en offers te brengen. Hanna bad dan bij het altaar om een kind. En de man van Hanna en Peninna gaf steevast aan Hanna het mooiste stuk vlees om te eten. Niet slim. Het maakte Peninna jaloers zodat ze Hanna ging treiteren: ‘Ik heb kinderen en jij niet. God luistert niet naar jou, met jou is er iets mis!’ Zo eindigde, jaar in jaar uit, hun bezoek aan het altaar met een scène waarin Peninna kwetsende opmerkingen maakte en Hanna in huilen uitbarstte, waarbij ze haar bord liet staan. Zo hoopvol als ze naar Silo optrokken, zo chagrijnig keerden ze weer terug naar huis.

Hanna voelde zich verworpen, zelfs wanneer haar man liet blijken dat hij het meest van haar hield. Dat kon zij eenvoudig niet geloven. Het is moeilijk om de liefde van een ander te ontvangen als je jezelf niet liefhebt. Vandaag is het voor ons misschien moeilijk om in te denken, maar zij voelde zich als vrouw en mens mislukt. Hanna had een hekel aan zichzelf, ze werd geobsedeerd door haar kinderloosheid. In het gebed zocht ze wanhopig naar een oplossing, ze probeerde als het ware een kind uit de hemel te wringen. Maar van zulk bidden krijg je huilerige Hanna's. In echt gebed gaat het ten diepst niet om onszelf, maar om God – en dan is alles goed.

Dan, tijdens een volgend bezoek aan het altaar, terwijl ze het liturgische offervlees eet en de wijn drinkt, realiseert Hanna zich kennelijk iets: namelijk dat haar manier van bidden even onvruchtbaar is als haar moederschoot. De liturgie helpt haar om werkelijk open te worden voor God. Ze benadert Hem niet langer meer als leverancier van een oplossing. Ze staat op om te bidden, maar nu heel anders. Hier staat een fiere vrouw die niet alleen meer iets van God verlangt, maar vooral aan Hem wil geven. Het altaar leert haar de wijsheid van het offer.

In het gebed verzinkt ze zozeer in God dat de dienstdoende priester, die kennelijk ook niet meer wist wat echt bidden is, denkt dat zij dronken is. Maar het is een heilige dronkenschap. Het gebed voert haar voorbij haarzelf, voorbij haar gekwetste gevoelens, voorbij haar eigenbelang. Ze raakt aan een diepere laag, waar elk mens mooi en ontroerend is en vrij van angst: beeltenis van God.

Hanna smeekt niet meer om dezelfde status als haar rivale Peninna te krijgen. Niet langer vraagt ze om een zoon voor zichzelf. Nu bidt ze: ‘Heer, als u mij een zoon wilt geven, geef ik hem weer aan U terug. Geen scheermes zal op zijn hoofd komen’. Dit was het teken van een ‘Nazireeër’, een soort monnik wiens hele leven aan God is gewijd.

Het jaar daarop krijgt ze zowaar een zoon: Samuel. Hij zal later een groot profeet worden. De lofprijzing bij het altaar, de meditatieve stilte, de liturgische handelingen, het luisteren naar de verhalen over God en haar worsteling in het gebed hebben Hanna veranderd. Verlost van haar eigen drukke wensen en zorgen, kwam er ruimte in haar om een kind te ontvangen – om dat weer terug te geven.

Misschien kan de kerk die zich soms onvruchtbaar als Hanna voelt en erg bezorgd kan zijn om zichzelf, van haar leren. Zouden er dan nieuwe Samuels in de wereld geboren worden?

Jean-Jacques Suurmond is emeritus-predikant van de Protestantse Kerk in Nederland en coach.