Waarom zijn er zoveel verschillende Bijbelvertalingen?
Wanneer je door de boekwinkel loopt, zie je allerlei verschillende Bijbelvertalingen. De Herziene Statenvertaling, de Bijbel in Gewone Taal, de NBV21, de Willibrordvertaling en nog veel meer. Waarom zijn er zoveel verschillende Bijbelvertalingen? Het antwoord ligt in de geschiedenis, de veranderende taal en de verschillende behoeften van lezers door de eeuwen heen.
De Bijbel werd geschreven in oude talen
Voordat we naar de Nederlandse vertalingen kijken, is het belangrijk om te weten dat de Bijbel niet oorspronkelijk in het Nederlands werd geschreven. De Bijbel is een eeuwenoud boek uit het Midden-Oosten.
Het Oude Testament werd vooral geschreven in het Hebreeuws. Een klein deel is in het Aramees. Dit gebeurde tussen 1000 en 150 voor Christus. Het Nieuwe Testament werd in het Grieks geschreven, tussen 50 en 125 na Christus.
Jezus zelf sprak Aramees. Maar de verhalen over Hem werden al snel in het Grieks opgeschreven en verspreid door het Romeinse Rijk. Omdat wij deze oude talen niet meer dagelijks gebruiken, moet de Bijbel altijd vertaald worden. Zo kunnen mensen overal ter wereld de boodschap van de Bijbel begrijpen.
Historische tijdlijn: Van Statenvertaling tot moderne vertalingen
1637: De Statenvertaling - De basis gelegd
De eerste complete Nederlandse Bijbelvertaling vanuit de brontalen was de Statenvertaling uit 1637. Deze vertaling werd gemaakt in opdracht van de Nederlandse Staten-Generaal. Eeuwenlang was dit dé Nederlandse Bijbel. De taal klonk plechtig en officieel - passend bij die tijd.
1951: De NBG-vertaling - Moderne taal voor een nieuwe tijd
Vanaf het begin van de twintigste eeuw veranderde de Nederlandse samenleving snel. De taal die mensen spraken, verschilde steeds meer van de zeventiende-eeuwse Statenvertaling. Daarom maakte het Nederlands Bijbelgenootschap een nieuwe vertaling: de NBG uit 1951.
Deze vertaling gebruikte de Nederlandse taal zoals die in de twintigste eeuw gesproken werd. Voor veel mensen was dit een verademing. De Bijbel werd ineens veel begrijpelijker.
1995-2004: De Nieuwe Bijbelvertaling - Balans tussen trouw en leesbaarheid
Vanaf het eind van de twintigste eeuw werd gewerkt aan weer een nieuwe vertaling: de Nieuwe Bijbelvertaling (NBV). Deze vertaling kwam in 2004 uit. De vertalers probeerden een balans te vinden tussen trouw aan de oorspronkelijke tekst en goede leesbaarheid in het moderne Nederlands.
2021: De NBV21 - Voor een nieuwe generatie
In 2021 verscheen de nieuwste versie: de NBV21. Deze vertaling houdt rekening met de taalveranderingen van de 21e eeuw. Woorden die in 2004 nog gewoon waren, klinken nu soms ouderwets. De NBV21 past de taal aan voor een nieuwe generatie lezers.
Andere vertalingen voor specifieke doelgroepen
Naast deze grote vertalingen ontstonden er ook vertalingen voor specifieke groepen:
- Bijbel in Gewone Taal (BGT): Voor mensen die het liefst lezen in toegankelijke taal
- Herziene Statenvertaling (HSV): Voor wie de klassieke stijl van de Statenvertaling waardeert, maar wel moderne spelling wil
- Willibrordvertaling: Voor katholieke lezers en kerkdiensten
- Naardense Bijbel: Voor wie zo dicht mogelijk bij taalkenmerken van de oorspronkelijke tekst wil blijven
Waarom ontstaan er steeds nieuwe vertalingen?
Taal verandert voortdurend
De belangrijkste reden voor nieuwe Bijbelvertalingen is dat onze taal voortdurend verandert. Woorden krijgen andere betekenissen of worden niet meer gebruikt. Zinsopbouw wordt anders. Wat vroeger normaal was, klinkt nu ouderwets.
De oorspronkelijke Bijbelschrijvers gebruikten taal die in hun tijd begrijpelijk en gangbaar was. Om diezelfde begrijpelijkheid te behouden voor nieuwe generaties, zijn nieuwe vertalingen nodig.
Verschillende manieren van vertalen
Bijbelvertalers maken bewuste keuzes over hoe ze de oorspronkelijke tekst vertalen. Er zijn grofweg twee hoofdtypen vertalingen:
Vormgetrouwe vertalingen proberen de vorm van de originele tekst zo veel mogelijk te behouden. Ze letten op de Hebreeuwse of Griekse zinsbouw en woordkeuze. Voorbeelden zijn de Herziene Statenvertaling en de Naardense Bijbel.
Betekenisgerichte vertalingen leggen de nadruk op het goed overbrengen van de betekenis. Ze willen dat het Nederlands natuurlijk en goed leesbaar klinkt. De Bijbel in Gewone Taal is hier een goed voorbeeld van.
Veel moderne vertalingen, zoals de NBV21, zoeken een balans tussen beide benaderingen.
Verschillende doelgroepen hebben verschillende behoeften
Niet alle lezers hebben dezelfde verwachtingen van een Bijbelvertaling:
- Sommige mensen willen zo dicht mogelijk bij de oorspronkelijke tekst blijven.
- Anderen willen vooral dat de tekst makkelijk te begrijpen is.
- Kerkgemeenschappen hebben soms eigen tradities.
- Mensen met een lees- of taalprobleem hebben aangepaste teksten nodig.
Ontdek meer over Bijbelvertalingen
Kennis van de verschillende Bijbelvertalingen kan je helpen om de rijke geschiedenis van de Bijbel beter te waarderen. Elke vertaling vertelt een verhaal over de tijd waarin hij ontstond en de mensen voor wie hij bedoeld was.
Wil je meer weten over hoe Bijbelvertalingen precies ontstaan? Of ben je benieuwd naar de achtergrond van specifieke vertalingen? Op debijbel.nl vind je uitgebreide informatie over het vertaalproces en kun je verschillende vertalingen met elkaar vergelijken.