Een stille revival in Nederland en Vlaanderen?

Wie goed om zich heen kijkt, ziet het: er is inderdaad een nieuwe interesse in geloof en kerk bij de jongste generaties. Dat gebeurt niet alleen in evangelische gemeenten of oosters-orthodoxe kerken (dat was in november al in het nieuws) maar ook in de gevestigde kerken, protestants en katholiek. Staan we aan de vooravond van een revival in het christendom in het Westen?

Op zondag 13 april organiseerden jongeren uit de Protestantse Kerk in Leiden (waar ik kerk) een lokale versie van The Passion. Ze hadden in de stad filmpjes opgenomen met het Paasverhaal, en speelden met een band bijpassende liedjes op een klein poppodium. De zaal zat goed vol. Er waren ook diverse mensen op afgekomen die normaal nooit naar een kerk gaan. Ook jongeren die, schijnbaar uit het niets, waren komen aanwaaien bij het jongerenwerk van de kerk. Ik ontmoette ze na afloop; ze waren erg enthousiast over de avond en ze stelden vragen over geloof en kerk die de aanwezige kerkgangers in jaren niet gekregen hadden.

De godsdienstsociologen achter God in Nederland 2025 geven aan dat we geen voorbarige conclusies moeten trekken. Cijfermatig is er nog geen sprake van een trend, alleen van mogelijke kentering van een steeds verder dalend patroon. Maar in Engeland is er wel degelijk een significante stijging van het aantal twintigers dat de kerk bezoekt en met geloof bezig is. Het onderzoek van het Britse Bijbelgenootschap, The quiet revival (zie kader), geeft daarvan een betrouwbaar beeld. Ook het wereldwijde Patmosonderzoek, uitgevoerd door onderzoeksbureau Gallup, laat zien dat de interesse in de Bijbel van de jongere generaties groter is dan we dachten. En dat in onze seculiere westerse context. Zien we in Nederland en Vlaanderen misschien het begin van een trend?

Laten we ons niet rijk rekenen, maar wél stilstaan bij dit bijzondere feit. Wie had gedacht dat we nu al een mogelijke kentering zouden zien in de secularisatie? Een Belgische pastoor vertelde me onlangs dat hij met een probleem zat dat hij nooit eerder had gehad: er was zoveel vraag naar Bijbelkringen onder twintigers dat hij niet meer aan de vraag kon voldoen!

De scepticus in ons zal misschien zeggen: het komt allemaal door die sociale media, waar ultrarechtse types een cocktail mengen van nationalisme, traditionele rolpatronen en vromigheid. Daar zit vast een kern van waarheid in. Maar laten we de Heilige Geest niet onderschatten – die laat zich niet remmen door nationalisten aan de ene kant en door sceptici aan de andere kant. Een migranten-voorganger waarschuwde me eens dat de Geest niet netjes binnen de kaders werkt. Het gaat niet zoals we verwachten. Het enige wat we kunnen doen is ons openstellen en onze ogen open houden.

De genoemde onderzoeken tonen óók de realiteit die we al jaren kennen: de kerkgang daalt, de interesse in Bijbel en geloof neemt af en de gemeenschappen slinken. Kortom: de secularisatie is onverminderd sterk aanwezig in onze samenleving. Seculier gedachtegoed bepaalt wat mainstream is. Toch voelt het nu anders dan in 2016, toen het vorige onderzoek van God in Nederland verscheen. Er is iets gaande waar we het niet verwacht hadden. Ik vind het hoopgevend.

Op 20 mei aanstaande vertellen we als NBG meer over het Patmosonderzoek en wat de cijfers voor Nederland betekenen. Belangstellenden kunnen zich hier registreren:

Zelf gaan we als Bijbelgenootschap in de komende jaren aan de slag met de vraag: Wat hebben nieuwe, jonge geïnteresseerden nodig om de Bijbel te ontdekken?

Natuurlijk ben ik nu al benieuwd naar het volgende onderzoek. Ik hoop dat zich dan wél onmiskenbaar een trend aftekent. En nog benieuwder ben ik naar nieuwe, ongetwijfeld onverwachte en verrassende, ontmoetingen met jonge mensen die kennis aan het maken zijn met Bijbel en geloof!

Rieuwerd Buitenwerf, directeur Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap