Dorina Nauta over tieners en de Bijbel

Gezocht: rolmodellen voor tieners

Door Peter Siebe

Tieners zijn open en nieuwsgierig – ook naar Jezus en de Bijbel. Wereldwijd zegt 59% van de tieners meer over Jezus te willen weten. Maar dat geldt voor slechts 27% van de Nederlandse tieners. En bijna driekwart van hen weet niets van de Bijbel. ‘Tieners moeten vaker merken: “Hé, die Bijbel gaat over mij!”’, vindt theoloog en voormalig jeugdwerker Dorina Nauta.

‘Tieners zijn volop in ontwikkeling. Dat vind ik fascinerend,’ zegt Nauta. Ze was projectleider bij World Vision van een onderzoek in 26 landen onder tieners van 13-17 jaar, dat recent verscheen onder de titel The Open Generation. Een wereldwijd onderzoek uitgevoerd door Barna in opdracht van onder andere World Vision en Alpha.

‘Tieners zijn bezig zichzelf en het leven te ontdekken en denken na over wat ze geloven. Ze hebben daarvoor tijd, ruimte en gesprek nodig. Anders dan vroeger groeien tieners van nu – Generatie Z – meestal op in een niet-gelovige omgeving. Dus zitten christelijke tieners met vragen als: Wat doe ik met mijn geloof als ik de enige ben in mijn vriendengroep die gelooft?’

Het onderzoek werd gedaan om kerk- en jeugdleiders te helpen bij het begeleiden van deze jongeren: hoe ziet de leefwereld van tieners eruit, hoe is het met hun gevoelsleven en wat is hun kijk op geloven. Nauta: ‘De opvallendste conclusie is dat de tieners in al die 26 landen een open en inclusieve houding hebben. Dat komt, denk ik, doordat de diversiteit in de samenlevingen sterk is toegenomen. Tieners moeten zich daartoe verhouden. Nederland is enorm veranderd door secularisatie, ontzuiling en individualisering. 28% van de Nederlandse tieners, zegt dit onderzoek, hebben een connectie met het christelijk geloof, 72% niet. Van die 28% heeft 6% bewust voor Jezus gekozen; de overige 94% geeft vooral aan dat ze niet zo goed weten wat ze van Jezus vinden. Ik zie dat als een effect van secularisatie. En ze zijn nog erg jong, de keuze voor Jezus kan ook later nog komen.’

72% van de Nederlandse tieners is niet-christelijk. Ze zijn positief over Jezus maar zien Hem niet actief aan het werk in de wereld, blijkt uit het onderzoek. ‘Dat herken ik,’ breng ik in. ‘Er is zoveel aan de hand in de wereld dat ook ik me weleens afvraag hoe het zit met Jezus’ uitspraak “Mij is alle macht gegeven in de hemel en op de aarde” uit Matteüs 28:18.’ Nauta erkent die spanning. ‘Laten we juist daarom onszelf samen met jongeren de vraag stellen: Hoe kunnen we dan toch hoop putten uit het evangelie? Als God goed nieuws brengt, wat betekent dat dan voor de tijd van nu? Ikzelf kan niet zonder hoopgevende verhalen en ervaringen. Wat mij helpt is dat de Bijbel veel zegt over recht en onrecht. De Bijbel nodigt ons als mens uit om recht te doen – dat verbindt christenen en niet-christenen. Wat mij ook helpt is het besef dat Gods koninkrijk al wel begonnen is, maar nog lang niet klaar is.’

Van de Nederlandse tieners komt 71% nooit met de Bijbel in aanraking. Dat geldt ook voor 29% van de christelijke tieners. Nauta: ‘Ik zie hier een effect van de ontlezing en van hun korte spanningsboog. Je kunt een Bijbelboek niet doorscrollen zoals een TikTokfilmpje.’

Wat hebben tieners nodig? ‘Ruimte voor hun eigen zoektocht’, zegt Nauta. ‘En rolmodellen! Het is zó belangrijk dat er in hun omgeving mensen zijn van wie ze kunnen leren wat Bijbellezen is en hoe je geloof in praktijk brengt. Ik roep alle oudere generaties in de kerk op: zorg dat je zo’n rolmodel bent.’

Plezier beleven met de Bijbel, dat hebben christelijke Nederlandse tieners veel minder dan in andere landen. Nauta: ‘Misschien hangt dat samen met andere onderzoeksresultaten: dat Nederlandse tieners minder uitgesproken zijn en hun sociale verbanden lager waarderen. Misschien vinden ze de jeugdclub saai, of missen ze aansluiting. Jeugdgroepen zijn kleiner dan vroeger, dus is er meer kans dat het niet klikt.’

Nederlandse tieners geven veel minder vaak aan dat ze in de kerk ‘wijsheid opdoen over wat de Bijbel met hun leven te maken heeft,’ aldus het onderzoek. Nauta: ‘Wat zou ik graag willen dat ze in de kerk en op de jeugdclub merken: “Hé, dit gaat over mij!” Maar dat is dus niet altijd zo. Weten predikanten wel wat tieners bezighoudt? Is er een jeugdraad waar ze dat ruiken en waar ze hun preek mee afstemmen?’

Zeggen hoe het zit of hoe het moet werkt averechts. Zelf preekte Nauta onlangs over de verloren zoon. ‘Die ging op avontuur, verdwaalde, ontdekte wie hij was en kwam thuis. Zo’n verhaal over een zoektocht slaat aan bij jongeren. Andere geschikte Bijbelgedeelten zijn Handelingen 17, over Paulus in Athene, of Jeremia 29, waar de Joden in ballingschap worden aangemoedigd om te integreren.’

Een verrassend groot percentage tieners (62% in Nederland, 70% wereldwijd) staat open voor de Bijbel. ‘Heel mooi, maar de vraag is: wáár komen tieners dan in aanraking met de Bijbel? Als je niet in een christelijk gezin of op een christelijke school zit, is die kans klein. De drempel om over de Bijbel te beginnen is hoog, terwijl die toch belangrijke waarden inbrengt en een weg wijst naar innerlijke rust.’

Wat betekenen de uitkomsten van dit onderzoek voor Bijbelonderwijs (= de Bijbel leren kennen, begrijpen, interpreteren en toepassen) aan jongeren? Nauta: ‘Vooral dát het nodig is. En dat alle schakels nodig zijn: gezin, kerk en school. Ik hoorde dat een jeugdleider van Bijbellezen een challenge met zijn groep maakte. Zo stimuleer je via het sociale ook het individuele Bijbellezen.’

Nauta pleit voor eigentijdse manieren om de Bijbel aan te bieden: ‘Maak bijvoorbeeld van de verloren zoon een hoorspel of een TikTokfilmpje. Voor kinderen is er van alles op de markt. Ik roep het NBG van harte op om – met dit onderzoek als stimulans – ook te investeren in materiaal voor tieners. En vergeet niet: er is een open houding tegenover de Bijbel ook onder niet-christelijke tieners. Dus dat materiaal kan best een groot publiek bereiken.’

Interview en tekst: Peter Siebe