Kerk tussen krimp, kramp en kansen
De kerk heeft het niet gemakkelijk. Wat betekent het in die context als de Bijbel zegt: ‘Laat u voortdurend vernieuwen in uw geest en uw denken, en trek de nieuwe mens aan, die naar Gods wil geschapen is in waarachtige rechtvaardigheid en heiligheid’ (Efeziërs 4:23-24)?
Door Tabitha van Krimpen
De kerk heeft het niet gemakkelijk. Secularisatie en ontkerkelijking zorgen voor krimp, kramp en ongemak. Hoe kunnen we dan, in plaats van krimp en kramp, denken in termen van (geestelijke) groei, kansen en mogelijkheden? En hoe zou de kerk er dan uit kunnen zien?
In mijn boek Bottom-up kerk: zijn waar twintigers zijn pleit ik voor een kerkvorm met aandacht voor de ‘onderkant’, de verhalen, vragen en ervaringen van gewone mensen binnen en buiten de kerk. Dat vraagt om een kerk die wil aansluiten bij haar omgeving, bij de vragen van deze tijd en bij de leefwereld van jonge generaties.
Dat is in de praktijk vaak lastig. Van jeugdwerkers hoor ik hoe moeilijk het is om enerzijds de kerkenraad en gemeente ter wille te zijn en om er anderzijds te zijn voor jongeren. Vaak is de (impliciete) verwachting dat jeugdwerkers of jonge predikanten de jongeren en jonge gezinnen weer terug in de kerkbanken krijgen. En wanneer jongeren betrokken en enthousiast zijn en iets willen betekenen, gaat dat nog niet zo gemakkelijk. Ja, een jeugddienst mocht wel, maar het thema van de dienst had de dominee al bepaald. En nee, meer dan één Engels lied was niet mogelijk, want dan kunnen de ouderen het niet volgen. Of de dienst een half uur later kon beginnen zodat vrienden makkelijker meegaan? Laten we dat niet doen, want dan is de routine van de ouderen in de war.
Mogen jongeren écht bijdragen aan de gemeente? Zo niet, dan leidt dat vaak tot teleurstelling en verwijdering. Een leeftijdsgenoot vertelde me dat haar kerk steeds meer uit beeld was verdwenen. Maar, zei ze: ‘Nooit heeft iemand mij opgebeld of gevraagd: “Ik zie je eigenlijk nooit meer in de kerk. Ben je naar een andere kerk gegaan?” Ik kwam hier 21 jaar lang elke zondag. En nu ik niet meer kom, laat niemand van zich horen. Hoe belangrijk vinden de leden het voortbestaan van de kerk nou echt?’
De kerk als organisatie
Niet overal gaat het zo. Maar ik hoor wel vaak dit soort pijnlijke voorbeelden. Als bedrijfskundige kijk ik ook naar de kerk als organisatie. Structuren, regels, procedures en kerkrecht bepalen haar vorm als organisatie. En die hangen altijd samen met een bepaalde context: de tijd en plaats waar je kerk bent. Daarom is het belangrijk om ook over de organisatorische kant van de kerk na te denken – en niet alleen over haar missie. Daarom is de huidige kerkvorm niet tijdloos, maar cultureel bepaald.
Het is een bevrijdend besef dat er ook andere kerkvormen mogelijk zijn. Ik pleit voor een bottom-up kerk: een kerk die weet wat haar fundament is en waar ze voor staat en die juist van daaruit gericht is op wat er zich buiten haar muren afspeelt. Een geloofsgemeenschap waar je een avond kunt speeddaten onder het mom van: ‘Wat heb jij altijd al aan een gelovige willen vragen?’ Een kerk die beseft dat haar predikant/pastor één van de weinige professionals is waar je terechtkunt zonder dat je een factuur krijgt – en dat in een tijd waarin zoveel (jonge) mensen te rade gaan bij een psycholoog. En kerk die uitdraagt dat je er kwetsbaar kunt zijn en je niet beter hoeft voor te doen dan je bent. ‘Er is veel oprechte, spirituele interesse bij mensen. Alleen kloppen ze daarvoor niet aan bij de kerk. Ze gaan naar Google,’ zei bisschop Graham Tomlin.
Mogelijk maken
De sabbat is er voor de mens is en niet de mens voor de sabbat, zei Jezus. Naar analogie daarvan zie ik kerkelijke regels en procedures als middel om iets mogelijk te maken, niet als mal om mensen in te duwen. Paulus schrijft: ‘Laat u voortdurend vernieuwen in uw geest en uw denken, en trek de nieuwe mens aan, die naar Gods wil geschapen is in waarachtige rechtvaardigheid en heiligheid’ (Efeziërs 4:23-24). Daarom hoop ik op een kerk waar jong en oud elkaar vinden, waar verschillen elkaar aanvullen. Een kerk als lichtend licht, moedig en getuigend, beseffend dat niet alles maakbaar is, maar dat nieuwe wegen nodig en mogelijk zijn.
Bottom-up kerk
Tabitha van Krimpen onderzoekt aan de hand van haar concept ‘bottom-up kerk’ hoe een kerk beter kan aansluiten bij twintigers en bij de huidige tijd. Daarbij is het belangrijk om terug te gaan naar de kern van kerk-zijn en niet te vertrouwen op regels en procedures, maar op God die de kerk in zijn hand houdt.
