Een lied van verzet – derde advent

‘Mijn ziel prijst en looft de Heer, Mijn hart juicht om God mijn redder.’

Hoe vaak zijn deze woorden van Maria uit Lucas 1 al op muziek gezet, van Gregoriaanse mis tot Bach-oratorium, en van Taizé-lied tot Sela? ‘Magnificat’, zo staan ze bekend, naar het begin van dit lied in de Latijnse vertaling.

‘Hij heeft oog gehad voor mij, zijn minste dienares.’

Het zijn bescheiden woorden, woorden die passen bij de bescheiden positie van Maria, een jonge, ongetrouwde vrouw uit een gehucht in een uithoek van het Romeinse Rijk.

Maar daar blijft het niet bij.

‘Alle geslachten zullen mij voortaan gelukkig prijzen.’

‘Gelukkig prijzen’. In het Grieks komt dit van het woord waarmee ook Jezus zijn beroemdste redevoering begint (Matteüs 5:3-6):

En die overeenkomst in formulering is geen toeval. Lang voordat Jezus vanaf een heuvel in Galilea uitlegt dat in het koninkrijk van de hemel alle menselijke vanzelfsprekendheden worden omgedraaid, verwoordt Maria dezelfde overtuiging in haar lied. Zij zoekt daarin zelfs iets meer dan de confrontatie op dan haar zoon – haar lied bevat niet alleen een belofte van zegen voor armen en onaanzienlijken, maar ook een onheilspellende aankondiging voor de heersers van deze wereld. Zij kunnen zich maar beter niet al te zeer hechten aan hun rijkdommen en tronen, want die zullen ze onherroepelijk kwijtraken.

Vanwaar deze kordate woorden uit de mond van iemand die zichzelf beschrijft als ‘minste dienares’? Voor een antwoord moeten we even een omweg maken via Jesaja 11 en Lucas 2.

Als je de eerste blog in deze serie hebt gelezen, of als jouw kerk het Bijbel Basics adventsproject ‘Wees welkom!’ volgt, komt Jesaja 11 je waarschijnlijk bekend voor. Het gaat om de aankondiging van een nieuwe leider uit het huis van Isaï, de vader van David. Een leider die een vrede brengt die zo alomvattend is dat zelfs een leeuw en een lam veilig naast elkaar kunnen liggen. Hoe? Niet door langdurige onderhandelingen over wapenstilstanden of reparaties, maar door Gods geest (Jesaja 11:2).

Het is deze geest door wie Maria zwanger is. Een geest van ontzag voor de HEER, zoals de beginwoorden van haar lied al benoemen. Maar ook een geest van wijsheid en inzicht – inzicht dat niets met IQ te maken heeft, of met behaalde diploma’s, maar met aanvoelen wie God is en wat Hij van plan is. Dat Maria over dat inzicht beschikte, blijkt uit Lucas 2:19; ‘Maria bewaarde al deze woorden in haar hart,’ naar alle waarschijnlijkheid beter vertaald met: ‘Ze begreep wat deze woorden betekenden.’

Maria weet de woorden van de engel Gabriël feilloos te verbinden met de beloften van Jesaja en de andere profeten. Haar zoon, Davids zoon, Gods Zoon, zal komen om een rechtvaardig oordeel te vellen én om ‘de aarde te tuchtigen met de gesel van zijn mond’ (Jesaja 11:4). De beloofde vrede kan alleen werkelijkheid worden als wordt rechtgezet wat krom is. Dat weet Jesaja, dat weet Jezus, en dat weet Maria.

In de eerste adventsblog kon je lezen: ‘De persoon die in Jesaja 11 aangekondigd wordt, is iemand die de basishouding van het ontzag hebben voor God door- en voorleeft.’ Dat is de houding die vaak met Maria in verband wordt gebracht: zij, het jonge meisje dat zich vol ontzag overgeeft aan het plan dat God met en in haar wil voltrekken. Maar er zit ook een andere kant aan haar reactie. Een kant van verzet, van precies benoemen waar het op staat en wat de klok slaat, aangemoedigd door de geest van de HEER. Daar horen krachtige woorden bij, en die krijgen we van Maria aangereikt.

Ook daarom zullen alle geslachten haar gelukkig prijzen.

Anne-Mareike Schol-Wetter is hoofd Bijbelgebruik bij het Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap.