Het ontstaan van de Pentateuch
Al vroeg, vanaf de tijd van Ezra en Nehemia, werden de boeken van de Pentateuch aan Mozes toegeschreven. Eeuwenlang werd hij gezien als de auteur van deze vijf boeken. Vanaf eind 18e eeuw ontstond er twijfel over deze voorstelling, juist op grond van aanwijzingen in de tekst van de Pentateuch.
Tegenwoordig neemt men meestal aan dat er lang aan deze boeken gewerkt is: de Pentateuch in zijn huidige vorm is het resultaat van een langdurig proces van overleveren en redigeren. Het redactieproces begon in de tijd van de koningen van Israël en Juda (ongeveer 1000-586 voor Christus) en werd pas afgesloten na de Babylonische ballingschap
Hoe kan Mozes de schrijver zijn?
In Deuteronomium 1:1 wordt verteld dat Mozes zijn toespraak houdt ‘aan de overkant van de Jordaan’. Volgens veel onderzoekers wijst dat op een auteur die zich in Israël bevindt. Want vanuit het perspectief van Mozes was het natuurlijk niet ‘de overkant’ van de Jordaan. Bovendien is het volgens velen onwaarschijnlijk dat Mozes de auteur is van Deuteronomium 34:5-6. Daar staat:
‘Zo stierf Mozes, de dienaar van de HEER, daar in Moab, zoals de HEER gezegd had. En de HEER begroef hem in een vallei in Moab, tegenover Bet-Peor. Tot op de dag van vandaag weet niemand waar zijn graf is’.
Soms meende men wel dat deze verzen van Deuteronomium dan misschien door Jozua, de opvolger van Mozes, geschreven zijn. Maar de laatste zin – ‘Tot op de dag van vandaag weet niemand waar zijn graf is’ – wijst eerder op een auteur die in een veel latere periode schreef. Nog duidelijker blijkt dat uit Deuteronomium 34:10, waar staat:
‘Nooit meer heeft Israël een profeet gekend als Mozes, met wie de HEER zo vertrouwelijk omging’.