Psalm 8:1-10 – Preekinspiratie

Soms droom je van een Bijbel die gewoon antwoord geeft. Zeg het maar: wat moet ik doen? Hoe leef ik goed? Maar wie eerlijk leest, merkt al snel: de Bijbel is geen handleiding, maar een verzameling stemmen. Geen systeem, maar een zoektocht. Psalm 8 is daar een goed voorbeeld van: een kort lied, poëtisch, verwonderend, en tegelijk scherp.

De schrijver kijkt omhoog. Naar de maan, de sterren. Hij is onder de indruk van de grootsheid van het universum – en tegenover dat alles stelt hij die ene, oude vraag: Wat is de mens, dat U aan hem denkt?

En het antwoord verrast: de mens is bijna goddelijk gemaakt. Met eer en glorie bekleed. Boven alle andere levende wezens geplaatst. De mens krijgt een opdracht: om te heersen over alles wat leeft. Over vissen, vogels, dieren op het land.

Eeuwenlang is die opdracht opgevat als roeping: de mens als rentmeester. Verantwoordelijk, krachtig, werkend. De aarde werd bewerkt, benut en gecultiveerd. En daar kwam veel goeds uit voort: beschaving, voedsel, medische vooruitgang en welvaart. Die lezing maakte de mens tot bouwer. En ja, ook tot gebruiker.

Vandaag klinkt er een andere toon. Psalm 8 is voor velen ongemakkelijk geworden. In de zogenaamde groene theologie wordt deze tekst gelezen als waarschuwing. Zie je wat er gebeurt als de mens zichzelf goddelijk waant? Hij vernietigt de aarde die hij zou moeten beschermen.

Er zit waarheid in dat geluid. Maar laten we eerlijk zijn: het lijkt soms ook verdacht veel op het programma van felle milieuactivisten – inclusief enige drammerigheid. Alsof je met een biologisch groentepakket en wat permacultuur de planeet kunt redden. Alsof Psalm 8 alleen nog gelezen mag worden als een schuldbekentenis.

Maar doet dat recht aan de tekst? Aan haar tijd? En aan de realiteit waarin wij leven?
Want het is ook waar: we voeden vandaag geen volk van herders en vissers, maar bijna 8 miljard mensen. Dat lukt niet zonder landbouwtechnologie, gewasverbetering, transport en schaalvergroting. Of we het nu leuk vinden of niet: zonder moderne middelen, zonder intensivering, stort het systeem in. Moraliseren is makkelijk – moeilijker is het zoeken naar een evenwicht, naar verantwoordelijkheid met open ogen.

Psalm 8 laat zich niet eenvoudig kapen. Niet door degenen die heersen en uitbuiten, maar ook niet door hen die de menselijke verantwoordelijkheid reduceren tot schuld en boete. De mens is verheven in deze tekst – en tegelijk vraagt dat om bescheidenheid.
Dat zit ook in dat vreemde zinnetje: “Uw luister aan de hemel wordt bejubeld // door de mond van kinderen en zuigelingen.” Wat moeten we daarmee?

Misschien wel dit: dat zelfs het kwetsbaarste stemgeluid betekenis heeft. Maar het roept ook een ander beeld op. Het ideaalbeeld is dat van baby’s en kleine kinderen die God toezingen. Maar wie ooit een baby heeft verzorgd, weet het: baby’s zijn geen engeltjes. Ze zijn miniatuur dictators. Ze schreeuwen zonder schaamte. Het maakt ze niet uit of je moe bent, uitgeput of aan het eind van je Latijn. Ze eisen aandacht, en ze krijgen het ook.

Zo gedragen wij ons misschien ook. De mens als schreeuwende zuigeling die denkt dat alles om hem draait. Die zich goddelijk voelt en zich er ook naar gedraagt. Het hele systeem draait om ons – en alles en iedereen moet wijken als het ons even niet bevalt.
Misschien houdt Psalm 8 ons die spiegel voor. Niet als beschuldiging, maar als uitdaging. Om niet alleen te nemen, maar ook te geven. Niet bescheidenheid preken en ondertussen toch vliegen, bestellen en consumeren – maar echt nadenken over onze plek. Niet als slaven van de aarde, maar ook niet als haar dictators.

De psalm begint en eindigt met hetzelfde refrein: “Heer, onze Heer, hoe heerlijk is uw naam op de hele aarde.” Dat is het kader. Niet onze naam moet centraal staan, niet onze eer of ons gelijk, maar die van God – de bron van leven.

Als we dat serieus nemen, dan is Psalm 8 niet een lied over heersen of schuld, maar een uitnodiging tot balans. Tot verantwoordelijkheid, in een wereld die complex is, vol van tegenstrijdigheden. Misschien juist daar – in dat spanningsveld – zit de ware eer van de mens. In de notie dat we mogen leven vanuit de verwondering, maar ook altijd zelf moeten blijven nadenken en onze verantwoordelijkheid nemen.