Psalm 104:10-24 – Preekinspiratie
Klik om deze passage te lezen in de NBV21
Waar gaat het om in dit gedeelte?
Bekijk de video
met Matthijs de Jong, Hoofd Vertalen en Bijbelwetenschap bij het Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap
Lees hier de tekst van de video
Heb je er wel eens bij stilgestaan hoe wonderlijk Gods schepping in elkaar zit? Psalm 104 neemt ons mee op een ontdekkingsreis door Gods werk. Het is alsof we een wijds panorama zien van het leven zoals God het bedoeld heeft – een wereld vol schoonheid en wijsheid.
Wat me raakt in deze psalm is hoe God wordt neergezet: niet op afstand, als een verre heerser, maar dichtbij, als een gulle gever. “U opent uw hand en alles wat leeft krijgt wat het nodig heeft,” zingt de psalmist. Dit is een God die geeft, die voorziet, die zegent.
Kijk eens naar de wereld om je heen door de ogen van Psalm 104. Bergen, velden, bossen, de lucht en de zee – allemaal plekken waar Gods schepselen wonen. En het fascinerende is: in deze psalm staat niets en niemand boven de ander als het gaat om afhankelijkheid van God. De leeuw die ‘s nachts brullend om voedsel vraagt en de mens die overdag aan het werk gaat – beiden zijn afhankelijk van dezelfde schepper.
Als U het duister spreidt, valt de nacht,
En alles wat leeft in het woud gaat zich roeren.
De jonge leeuwen gaan uit op roof,
brullend vragen zij God om voedsel.
Bij zonsopgang trekken zij zich terug
en leggen zich neer in hun legers.
De mensen gaan aan het werk
en arbeiden door tot de avond.
Je ziet het voor je. God heeft een ritme ingesteld waar alles en iedereen in past. En wat opvalt? In de hele psalm is er geen sprake van dat dieren of planten primair ten dienste staan van de mens. De ceders zijn er voor de vogels om in te nestelen, niet allereerst voor koningen om er paleizen mee te bouwen. En het vee, waarvoor God het gras laat groeien, is er omdat God het gemaakt, niet primair omdat het voor de mens zo handig is. Wat krijgt de mens? Voor de mens zijn er zijn eigen gewassen om te verbouwen – granen, druiven en olijven. Je kunt er goed van leven en gelukkig zijn.
“Maar,” vraagt iemand misschien, “hoe zit het dan met Genesis 1, waar de mens juist wel een bijzondere positie krijgt?” Goede vraag! Beide beelden kunnen naast elkaar bestaan. Als het gaat om onze afhankelijkheid van God, zijn wij mensen niet anders dan andere schepselen. Maar als het gaat om de verantwoordelijkheid die God ons geeft, hebben we inderdaad een bijzondere positie. Alleen moeten we die niet invullen zoals wij dat willen, maar zoals God dat bedoeld heeft.
En daar komt Gods wijsheid om de hoek kijken. “Alles hebt U met wijsheid gemaakt,” belijdt de psalm. Gods wijsheid – dat is de blauwdruk, het ontwerp voor hoe alles zou moeten functioneren. Als wij onze bijzondere plaats willen waarmaken, moeten we afstemmen op die wijsheid.
Maar laten we eerlijk zijn: wijsheid is schaars in onze tijd. We hebben meer kennis en macht dan ooit, maar waar is de wijsheid? Kijk naar de klimaatproblemen en milieucrises van vandaag. Zijn die niet het resultaat van handelen zonder wijsheid?
Psalm 104 spreekt profetisch tot ons. Het is geen zweverig verhaal, maar een wake-up call. Psalm 104 is een uitnodiging om ‘groen’ niet te zien als een nieuwe trend of een politiek standpunt, maar als een terugkeer naar Gods oorspronkelijke ontwerp. Een terugkeer naar Gods wijsheid.
Wanneer we zorgdragen voor de aarde, buigen we ons niet voor een ideologie, maar buigen we ons voor de Schepper die alles met wijsheid heeft gemaakt. We eren Hem door te erkennen dat alle leven – of het nu gaat om mensen, dieren of planten – uit zijn hand komt en met eerbied behandeld moet worden.
God nodigt ons uit om deel te worden van zijn wijze orde. Om in verwondering te leven. Om in dankbaarheid te ontvangen. En om in verantwoordelijkheid om te gaan met wat Hij ons heeft toevertrouwd.
Ter inspiratie: Gods groene wijsheid
In Psalm 104 vinden we een bijzondere blik op Gods schepping. Waar mensen zichzelf vaak centraal stellen, toont deze psalm een ander beeld: God als de grote verzorger van alles wat leeft. Elk detail in de natuur getuigt van Gods wijsheid en zorg.
Water stroomt door deze passage als levensbron. God leidt bronnen en beken tussen de bergen door, zodat wilde ezels kunnen drinken en vogels kunnen zingen. Zelfs de meest ongetemde dieren ontvangen Gods zorg, en de hoogste bomen—de ceders van Libanon—worden persoonlijk door Hem verzorgd. Wat opvalt is hoe de psalm de mens een bescheiden plek geeft. De dieren worden eerst genoemd, alsof er eerst een nachtploeg (de leeuwen) en dan pas een dagploeg (de mensen) aan het werk gaat. Allen delen in hetzelfde ritme, allen zijn afhankelijk van dezelfde schepper. Deze psalm resoneert met Spreuken 8, waar de wijsheid aanwezig is bij de schepping. “Alles hebt U met wijsheid gemaakt,” roept de psalmdichter uit. Gods wijsheid manifesteert zich in levensritmes, ecosystemen, onderlinge afhankelijkheid, en vooral afhankelijkheid van God.
In onze tijd van klimaatproblemen en ecologische crises is deze psalm profetisch: het is een uitnodiging om 'groen' niet te zien als trend, maar als terugkeer naar Gods ontwerp. Waar we de relatie tussen mens en natuur te vaak als tegenstelling zien, laat deze psalm ons één gemeenschap van leven zien, verbonden door Gods levengevende zorg. Dat roept voor ons de vraag op: Hoe kunnen wij, als dagploeg in Gods schepping, deelnemen aan zijn zorgzame aandacht voor alles wat leeft?
Is Psalm 104 (geen bijzondere rol voor de mens) in tegenspraak met Genesis 1 en Psalm 8 (wél een bijzondere rol voor de mens)? Nee, het zijn twee perspectieven die naast elkaar staan. Aan de ene kant zijn mensen niets bijzonders. Alles wat leeft, heeft een eigen band met God. Al het leven komt van God en is van Hem afhankelijk. Dat is het perspectief van Psalm 104. Maar de Bijbel vertelt daarnaast ook dat God de mens voor iets bijzonders bestemd heeft: om namens God te heersen, dat wil zeggen Gods orde handhaven op aarde. Dat is het perspectief van Genesis 1 en Psalm 8. Dit heersen is niet gericht op ons eigen voordeel, maar bedoeld om alles te laten opbloeien op aarde.
Opvallend genoeg benoemt Psalm 104:35 dat er voor ‘zondaars’ en ‘onrechtvaardigen’ op aarde geen plaats is. De bedreiging van de goede schepping komt van mensen die lijnrecht ingaan tegen God. Zo speelt de mens in deze psalm, zij het ten negatieve, toch nog een bijzondere rol. Als het gaat over afhankelijkheid van God, dan is er geen verschil tussen de mens en de rest van de schepping. Als het gaat om Gods verwachtingen van de geschapen wereld, dán speelt de mens een bijzondere rol. Meer hierover kun je lezen in Hemels Groen: nieuw licht op duurzaamheid als Bijbels thema.
Uitgelicht
God verzorgt zelfs de meest ongetemde en afgelegen gedeelten van zijn schepping. Niet omwille van de mens, maar omwille van zijn eigen wijze, geschapen orde.
Meer weten?
Wil je op het gebied van exegese gelijk meer weten over deze passage?
Op deze pagina
Hier
En wanneer je een Plus-account hebt, vind je hier
Op deze pagina:
... vind je in video-vorm en tekst inspiratie voor de preek verbonden aan de kern van dit Bijbelgedeelte.
In deze tekst staat niet de mens centraal, maar Gods voortdurende zorg voor zijn gehele schepping, waarbij elk element - van water tot tijd, van bomen tot dieren - door God wordt onderhouden en verzorgd.
Je vindt op deze pagina ook links naar meer achtergrondinformatie bij deze passage. Dit alles helpt je om een goed onderbouwde en inspirerende preek te maken die ingaat op actuele vragen.