Jakobus 1:16-27 – Preekinspiratie

Ik zal maar met een bekentenis beginnen. Ik kende de Jakobus-brief niet zo heel erg goed. Ik kende de brief vooral als een probleem voor Luther. Luther die zo de nadruk legt op gered worden door geloof alleen. En dan schrijft Jakobus: ‘Vergis u niet: alleen horen is níet genoeg, u moet wat u gehoord hebt ook dóen!’ Luther wilde naar verluid om die reden de Jakobus-brief liever uit de Bijbel schrappen. Gelukkig is dat niet gebeurt! Want als je er in duikt en kijkt wat Jakobus zelf schrijft, blijkt hij hele boeiende dingen te schrijven, die juist nu relevant zijn.

Als ik dan toch met bekentenissen bezig ben, kan ik ook wel eerlijk zeggen dat mensen die ik spreek niet zo bezig zijn met de vraag of ze gered zullen worden. Met de vraag of ze zogezegd hun plekje in de hemel moeten verdienen, ja of nee. Veel meer krijg ik als vraag – zeker van mensen die zichzelf niet-gelovig noemen: ‘Wat merk ik er nu van, dat iemand gelooft?’

Dat is een vraag die goed aansluit bij waar Jakobus over schrijft. Het gaat hem erom dat geloven en doen onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Hij gebruikt daarvoor een beeld dat mij aanspreekt, namelijk dat van groei en bloei. Hij schrijft aan het begin van zijn brief over ‘de eerste opbrengst’ en over ‘de boodschap die in u is geplant’. Zo geeft hij aan: geloof wil tot bloei komen in levens van mensen. Zoals uitgezaaide zaadjes tot bloei willen komen. Eigenlijk heeft dat met verdienen weinig te maken.

Mij spreekt dat beeld van groei en bloei zo aan omdat het een zekere ontspanning geeft. God zaait het goede uit en het mag in ons leven tot bloei komen. En zoals je gras niet uit de grond omhoog kan trekken, vraagt dit beeld om geduld – geduld ook als christenen onderling, met elkaar. Wees traag in het spreken en traag in kwaad worden, schrijft Jakobus. Zoals met alle onderwerpen in dit eerste hoofdstuk van de brief, komt hij daar later op terug. Dan blijkt dat het hem te doen is om elkaar niet snel en hard te veroordelen, maar open te staan voor wat een ander te zeggen heeft.

Jakobus is er helder over dat de echte oogst iets is dat nog komen zal. Die echte oogst is zeg maar het volledig doorbreken van Gods Koninkrijk. Ook dat geeft mij een zekere ontspanning: we hoeven als christenen niet de hemel op aarde voor elkaar te boksen. Gelukkig maar, want het zou ons niet lukken. Maar christenen mogen in alle vrijheid zich wél al oefenen in waar het in dat Koninkrijk om gaat. Jakobus sluit wat dat oefenen betreft aan bij onderwerpen die Jezus ook in zijn Bergrede noemt: Laat je woede niet de vrije loop; heb oog en oor voor elkaar, zeker voor wie kwetsbaar is; laat rijkdom of armoede niet bepalen hoe je met mensen omgaat; en let op wat je zegt, want woorden kunnen veel opbouwen, maar zeker ook veel afbreken. Wat mij betreft aansprekende voorbeelden die juist in onze tijd heel heilzaam kunnen zijn.

Ik zeg: kunnen, maar hier is Jakobus zelf eigenlijk scherper. Hij spreekt over ‘moeten’. Dat is in onze tijd niet zo’n populair werkwoord. ‘Ik moet helemaal niks!’ komt er ook bij mijzelf op als ik dat ‘moeten’ hoor. Tegelijkertijd reikt Jakobus een mooi beeld aan bij dat ‘moeten’. Dat is het beeld van de spiegel. Hij schrijft dat ‘Wie de boodschap hoort, maar er niets mee doet’ als iemand is die even zijn of haar gezicht in de spiegel bekijkt. Je ziet jezelf dan even, maar bent als je wegloopt gelijk weer vergeten hoe je eruitzag. Hij wijst met dat spiegel-voorbeeld op de noodzaak van oefening. Die oefening bevordert zogezegd de groei. Dat gebeurt wanneer we wat we horen serieus nemen, door het in de praktijk te brengen.

Dat in praktijk brengen gebeurt overigens met vallen en opstaan. Ook daarvan is Jakobus zich bewust. Verderop in zijn brief blijkt dat hij niet verwacht dat gelovigen zonder ooit te struikelen door het leven zullen gaan. Maar ze kunnen wel altijd en in alle vrijheid blijven proberen Gods regels serieus te nemen.

Kunnen – ja, móeten dus. Want anders blijft het zo vluchtig. Zoals jezelf even in de spiegel bekijken en daarna gelijk vergeten hoe je er ook alweer uit ziet. En dat zou toch eigenlijk zonde zijn van het goede dat God uitdeelt?