Context en aantekeningen bij Jesaja 11:1-10
Hier vind je informatie over de context van Jesaja 11:1-10 en aantekeningen bij de tekst.
Jesaja als geheel
Hoe kun je recht doen aan de gelaagdheid van deze profetieën in de preken voor Advent? Lees hier
Plek van deze passage in het geheel
Jesaja 11:1-9 sluit nauw aan bij de voorgaande profetie over de machtsuitoefening en ondergang van Assyrië (10:5-34). Zowel qua beeldspraak als in het woordgebruik zijn er overeenkomsten die duidelijk maken dat de eigenschappen van de beschreven vredevorst in contrast staan met die van de koning van Assyrië.
Vers 10, dat als brug fungeert tussen verzen 1-9 en 11-16, verbindt de telg van Isaï met de omliggende volken. Daardoor is het perspectief van dit gedeelte breder: het omvat niet alleen Juda en Israël, maar ook de andere volken.
Als een van de meest uitgesproken profetieën over een vredevorst uit het geslacht van Isaï, een nieuwe David, is dit later op Jezus betrokken als de messias. In het Nieuwe Testament wordt er tweemaal expliciet naar dit gedeelte verwezen, in Romeinen 15:12 en 1 Petrus 4:14.
Opbouw en kern van de passage
Jesaja 11:1-10 spreekt over vrede en gerechtigheid die komt door de telg van Isaï. Na een beschrijving van de telg (vs. 1) wordt verteld dat en op welke manier de geest van de HEER op hem rust (vs. 2). In drie woordparen wordt dit beschreven. De eerste twee paren (wijsheid en inzicht // kracht en verstandig beleid) corresponderen met zijn daden in vers 3b-5.
Daarna wordt de harmonie beschreven tussen de gevaarlijke en ongevaarlijke dieren van het dierenrijk onderling én tussen mens en dier.
Met een wisseling van perspectief komt in vers 9 God zelf aan het woord. Vers 10 verschuift de blik richting de omliggende volken, waar het in de verzen 11-16 over gaat.
De nieuwe David zal door de geest van de HEER zorgen voor een eerlijk bestuur waarbij armen en zwakken rechtvaardig worden behandeld en schuldigen worden gestraft. Met zijn komst is er weer vrede in de menselijke leefwereld en bestaat er geen kwaad of onheil meer.
Uitgelicht: Gods geest
De telg van Isaï wordt niet omschreven met de traditionele elementen van een koning (zalving, toejuiching, offer bij het aantreden), maar met het feit dat de geest van God op hem rust.
Aantekeningen
Bij vers 1
Vrede en gerechtigheid door de telg van Isaï
- Maar uit de stronk (…) een telg: De telg staat in contrast met de ‘hoge bomen’ en ‘statige stammen’ die de HEER weghaalt en het woud van Libanon dat Hij omhakt (Jes. 10:33-34). Na de ballingschap zou datgene wat uit de stronk voortkomt, heilig zijn (Jes. 6:13). Hoewel deze persoon afstamt van Isaï, is het geen ‘gewone’ opvolger van de davidische lijn, maar een met een bijzondere taak.
- Isaï: of Jesse, vader van David (1 Sam. 16:18-19). De profeet duidt op een telg uit het koningshuis van David. Ook in Jezus’ geslachtsregister komt hij voor (Mat. 1:6; Luc. 3:32). Lees meer in dit artikel over Isaï
.
Bij vers 2
- geest van de HEER: God zendt zijn geest over mensen die een speciale opdracht hebben: de rechters (Num. 11:17), de kunstenaars (Ex. 31:3), Saul (1 Sam. 11:6), Jozef (Gen. 41:38), maar vooral de profeten. De eigenschappen die worden toebedeeld aan de telg van Isaï herinneren aan de wijsheid zelf (Spr. 8:12-15) en komen overeen met de titels van Jesaja 9:5. Juist deze kwaliteiten ontbraken bij de gezagsdragers in Jesaja’s tijd (1:17; 5:7). Opvallend is echter dat van alle traditionele elementen van een koning (zalving, toejuiching, offer bij het aantreden) alleen genoemd wordt dat hij uitgerust zal zijn met Gods geest. Dit uit zich in kenmerken die in drie woordparen genoemd worden.
- wijsheid en inzicht: Waar mensen in eigen ogen wijs denken te zijn (Jes. 5:21; 10:13) en inzicht missen (Jes. 1:3; 5:21; 6:9-10), zorgt de geest van de Heer voor beide, wat blijkt in de rechtspraak door deze koning (vs. 3b-4a).
- kracht en verstandig beleid: Aan de beloofde nakomeling van David was de titel ‘Sterke God’ gegeven (Jes. 9:5, vgl. 10:21). Zijn beleid is anders dan dat van aardse machthebbers (Jes. 5:19; 7:5; 8:10) en bepaalt zijn bestraffing van de schuldigen (Jes. 11:4b-5).
- kennis en ontzag voor de HEER: De onwil van Israël om het werk van de HEER te erkennen (Jes. 1:3; 5:13, 19) zal ooit veranderen in erkenning van zijn werk (Jes. 5:5; 9:8; 12:4). In plaats van voor mensen te vrezen, zoals Israël doet (Jes. 7:4; 10:24), heeft Isaï’s telg ontzag voor de HEER.
Bij vers 3
- Hij ademt ontzag voor de HEER: De Septuaginta en Vulgaat lezen ‘de geest van de vrees voor de Heer zal hem vervullen’; daarmee wordt aan de zes gaven genoemd in vers 2 nog een zevende toegevoegd, en daarmee bevat deze tekst dan zeven gaven van de heilige Geest.
- oordeel (…) vonnis: In Jesaja 2:4 is het de HEER zelf die rechtspreekt en een oordeel velt. Waar de rechters aangeklaagd worden geen rechtvaardig oordeel te vellen (1:17, 21-23; 10:1-2) is het de telg die datgene bereikt wat alleen God kan doen. Dat toont zijn nauwe verbondenheid met God.
Bij vers 4
- Over de zwakken (…) eerlijk vonnis: Zijn rechtvaardig bestuur, dat de economisch en sociaal zwakken verdedigt, is compleet tegengesteld aan dat van de Judese leiders (Jes. 10:1-2). Het vormt daarnaast een contrast met de Assyrische koning, die zich laat voorstaan op zijn macht over alle volken (10:13-14).
- Hij tuchtigt de aarde met de gesel van zijn mond: De ‘gesel van zijn mond’ is een beeldende aanduiding van het vonnis dat deze koning velt in zijn rol als rechter. Hij spreekt zijn oordeel uit over degenen die kwaad doen op aarde. Ook dit staat in contrast met de koning van Assyrië, die met een stok wordt vergeleken (Jes. 10:5, 15, 24; in het Hebreeuws hetzelfde woord als voor ‘gesel’). Waar de Assyrische koning met machtsvertoon tekeergaat, treedt deze nieuwe David op met goddelijk gezag.
- de adem van zijn lippen: Het Hebreeuwse rûaḥ, ‘adem’, versterkt de verbinding tussen de telg en de geest (rûaḥ) van God.
Bij vers 5
- gordel: Niet het machtsvertoon zoals van de Assyrische koning, maar gerechtigheid en trouw zijn datgene wat de telg permanent bij zich draagt.
Bij vers 6-8
- Dit visioen van allesomvattende vrede beschrijft een terugkeer van de oorspronkelijke harmonie (vgl. Hos. 2:20). Sommige uitleggers menen dat het hier om wereldwijde harmonie gaat tussen alle mensen en dieren en daarmee een terugkeer naar de harmonie van voor de zondeval (Gen. 1-2). Anderen, die opmerken dat de genoemde dieren uit de fauna van Israël komen, beperken het tot het land Israël zelf. Het ligt echter in elkaars verlengde. De omvattende vrede speelt zich allereerst af op Gods ‘heilige berg’ (vs. 9). Dat is de plaats waar de scheppingsharmonie hersteld wordt. Er is een duidelijk verband tussen Gods heerschappij, de orde van recht en gerechtigheid van de nieuwe David, en het herstel van de schepping. Gods heilige berg wordt daarmee een model voor heel de wereld.
- adder (…) slang: De woorden voor ‘adder’ en ‘slang’ hebben in Jesaja 11:8 geen bijzondere bijbetekenis. Dat is anders in Jesaja 65:25, waar dit visioen wordt hernomen. Daar staat ‘een slang zal zich voeden met stof’, met voor ‘slang’ hetzelfde Hebreeuwse woord als in Genesis 2-3. Daar is het dus een verwijzing naar de vervloeking van de slang in Genesis 3.
- zullen samen weiden: Volgens een Qumran-handschrift. MT: ‘en mestvee samen’.
- heilige berg: In het Oude Nabije Oosten zag men bergen als verbinding tussen hemel en aarde. Voor Israël werd Sion de exclusieve woonplaats van God (Ps. 2:6; 74:2; Joël 2:1; Zach. 8:3). In Jesaja komt de uitdrukking vaak voor (2:2; 4:5; 8:18; 10:12, 32; 18:7; 24:23; 29:8; 31:4; 37:32) als symbolische aanduiding voor de aanwezigheid van God in Israël. Lees meer in dit artikel
. - kennis van de HEER: De uitroeiing van het kwaad zal rechtstreeks samenhangen met kennis van de HEER die de mensen zullen hebben, en die een harmonieuze verhouding met Hem inhoudt (Jes. 2:2-3; 65:19-25; Hab. 2:14; 1 Kor. 13:12).
Bij vers 10
- als een vaandel: Een strijdvaan (vgl. Jes. 5:26) is een teken van koninklijke waardigheid en een militair teken als verzamelpunt. Niet alleen ‘alle volken’ trekken ernaartoe, ook de vluchtelingen uit Juda (vs. 12) zullen zich daar verzamelen.
- zoeken: De volken zoeken de telg van Isaï niet vanwege het vaandel, maar omdat met zijn leiding alle vijandschap zal verdwijnen (vs. 6-9).
- schitterend: In tegenstelling tot de koning van Assyrië, wiens weelde en welvaart (kābôd) verloren gaan, zal de woonplaats van de telg van Isaï wél voortdurend schitterend (kābôd) zijn.
Bron: Studiebijbel in Perspectief, aangepast
Bron: Willibrordvertaling 2012, aangepast
Achtergrondinformatie
Toelichting bij kernwoorden en begrippen
Verdieping bij thema’s
Ga op deze pagina direct naar:
- Jesaja als geheel
- de plek van deze passage in dit geheel
- opbouw en kern van deze passage
- aantekeningen bij de verzen
- achtergrondinformatie bij kernwoorden en begrippen