De kwestie Job

Het bijbelboek Job redde ooit mijn geloof. Als predikant werd ik overweldigd door de hoeveelheid lijden dat mensen met zich meedragen. De overload aan ‘waarom-vragen’ gingen in mijn lijf zitten. Het werden mijn vragen. Het werd mijn klacht naar God.

Toen las ik voor het eerst echt het boek Job – en ik ben er nooit meer mee gestopt. Dat er in de Bijbel ruimte is voor de woedende vragen van Job, vind ik troostvol. Het helpt me om de vragen aan te gaan, om de worsteling met God aan te gaan. Het helpt me ook om naast mensen te blijven staan in al hun vragen rondom rouw en verdriet.

Toen ik het waagde om een serie preken te houden over Job was ik overweldigd door de reacties. Blijkbaar raakte ik daar een snaar die niet zo vaak geraakt wordt in de kerken waar ik voorga. Eén van die preken hield ik zelfs meer dan vijftien keer, en ik schreef erover in een column voor de EO.

Uit deze preken is een boek ontstaan: De kwestie Job. Ik neem je daarin mee in mijn eigen worsteling met Gods verborgenheid. Job is onze gids in het donker. Zijn verhaal, zijn woorden, helpen ons om woorden te vinden voor onze vragen, onze pijn, ons verlangen naar God.

Job gaat daarin erg ver. Zijn eerste reactie was nog de beroemde belijdenis:

Een reactie die makkelijk misverstaan kan worden; alsof het de HEER was die al zijn leed veroorzaakte. Misschien is zijn belijdenis wel te snel, want algauw komt Job met een andere toon. Het begint met het vervloeken van zijn geboortedag en vervolgens komen zijn vragen. Hoe meer ik met Job bezig ben, hoe meer ik ontdek dat Job misschien wel geloviger is in zijn vragen dan in zijn eerste belijdenis. Zijn vragen dwingen hem om dieper door te denken, om meer te durven in zijn worsteling met God.

Gek genoeg helpen zijn vrienden hem om tot de kern van zijn klacht te komen. Hij roept God ter verantwoording: ‘Laat nu de Ontzagwekkende antwoord geven, laat mijn tegenstander zijn klacht boekstaven!’ (Job 31:35b). Job noemt God zijn tegenstander, hij noemt God zelfs wreed. Wat een moed, en, zoals ik steeds meer ontdek, wat een geloof!

Zoals gezegd hebben de vrienden van Job hem geholpen om tot deze klacht te komen. Maar die vrienden komen er niet goed vanaf. En dat is leerzaam voor iedereen die een vriend wil zijn van Job.

Natuurlijk, ze komen opdagen, en dat is goed. Er zijn is het beste wat je kunt doen als een vriend overweldigd wordt door het lijden. De vrienden van Job komen. En dan zwijgen ze, zo lezen we in hoofdstuk 2. Zeven dagen lang zijn ze stil bij Job. Job mag het eerste woord hebben.

Tot daar gaat het goed, maar zodra Job gesproken heeft, zijn klacht heeft geuit, gaat het mis. De vrienden kunnen niet omgaan met Jobs vragen, zij gaan in discussie. Ze nemen het op voor God, omdat ze vinden dat Job godslasterlijke taal uitkraamt. En zo verliezen ze Job.

Job roept het uit:

Die vrienden zeggen op zich wel ware dingen, maar op het verkeerde moment. Ze luisteren niet naar Job en durven zijn klacht naar God niet serieus te nemen. En God oordeelt daarover. We lezen het in het slothoofdstuk. God heeft zich geopenbaard aan Job, niet met een antwoord, maar wel met een ontmoeting. Voor Job is dat genoeg. Hij is getroost, zo lezen we.

En dan spreekt God tot zijn vrienden. Hij is woedend op hen, omdat zij verkeerd hebben gesproken over Hem. Job krijgt gelijk van God. En nu moeten zij naar Job gaan, zodat Job voor hen kan bidden. Het is een ontroerend tafereel. De vrienden die alles zo goed wisten, blijken Job nodig te hebben. Wat de vrienden hadden moeten doen voor Job, doet Job nu voor hen. Hij bidt voor ze en God vergeeft hen.

Dat is samen geloven. Elkaars vragen en klachten aanhoren en dan voor elkaar bidden. Dat is de kerk op z’n best. En door Gods genade kan het zelfs gebeuren dat je door je eigen lijden heen tot zegen kunt zijn voor anderen.

Job is een gewonde heelmeester geworden, die, in de woorden van Henri Nouwen ‘zijn eigen wonden moet verzorgen en tegelijk klaar moet staan om de wonden van anderen te genezen’ (Henri Nouwen (2017). De gewonde heler. p. 66)

Dirk de Bree, predikant Nieuwe Kerk Utrecht

Enthousiast en meer weten? Dat kan! Op drie zaterdagen gaan we dieper in op de thema’s die spelen in De kwestie Job, waarbij er veel ruimte is voor persoonlijke verwerking en interactie.

Iedere zaterdag staat er één thema centraal dat raakt aan het leven van Job en aan de vragen die veel mensen vandaag herkennen.