De belofte van Pinksteren

Wat vieren christenen op Pinksteren? Meestal verwijzen we dan naar de gebeurtenissen in Handelingen 2: de uitstorting van de heilige Geest. In de toespraak van Petrus die hierop volgt, legt hij deze gebeurtenis uit met een verwijzing naar de profeet Joël: God zal aan het einde der tijden zijn Geest uitgieten over alle mensen. Door de Geest ervaren alle mensen Gods nabijheid en zijn reddende en bezielende kracht.

In de brieven van Paulus lezen we nog veel meer over wat dat betekent. Ook hier is de werking van de Geest iets dat het einde van deze wereld markeert. Of beter: het begin van de nieuwe schepping. De Geest schept een nieuwe gemeenschap, die het aardse overstijgt. Als je daar bij hoort, leef je niet meer volgens de oude orde, maar volgens de nieuwe orde van de Geest.

Hoe word je een gemeenschap die leeft volgens de nieuwe orde van de Geest? Paulus schrijft daarover aan het eind van 2 Korintiërs 3. In dat gedeelte gaat het over de verandering die christenen doormaken door toedoen van de heilige Geest. Het is een ingewikkelde, maar ook een rijke tekst. Ik ga er stap voor stap op in, aan de hand van de NBV21. De tekst luidt, in de NBV21:

Laten we Paulus’ gedachtegang volgen. In vers 16 citeert Paulus Exodus 34:34, maar in een iets andere vorm. Hij laat bijvoorbeeld ‘Mozes’ weg. Daarom heeft de NBV dit vers niet als een citaat weergegeven. Dat levert echter een moeilijkheid op, want in vers 17 geeft Paulus een uitleg bij deze tekst. Hij behandelt de voorafgaande zin dus als een citaat. Daarom is er in de NBV21 voor gekozen om vers 16 wel als een citaat weer te geven. Zo is de loop van het betoog beter te volgen.

Exodus 34:34 gaat over Mozes die de sluierdoek voor zijn gezicht afdeed als hij met de HEER sprak. Paulus maakt deze tekst algemener: bij iemand die zich tot de Heer wendt, verdwijnt de sluier. Was het in Exodus, in de tijd van de wet, één iemand die de sluier voor zijn gezicht afdeed en heel dicht bij God kon komen, nu, in de tijd van de Geest, kan iedereen die zich tot de levende God wendt God zo nabij ervaren.

Vandaar dat Paulus zegt dat je voor ‘Heer’ nu ‘Geest’ in mag vullen. Er is immers door de Geest een gemeenschap van mensen ontstaan die zich hebben afgekeerd van een leven in angst en slavernij. Ze zijn Gods vrije kinderen geworden. Ze kunnen Hem dankzij de Geest aanroepen met ‘Abba, Vader’ (Romeinen 8:15). Deze ervaring is niet meer beperkt tot één bijzonder persoon. Wij allemaal, schrijft Paulus, zien de luister van de Heer met onbedekt gezicht.

De ‘luister van de Heer’ is een uitdrukking die vaak voorkomt in de Griekse vertaling (Septuagint) van Exodus. Het gaat dan om God zelf in al zijn majesteit. Die luister, schrijft Paulus, zien wij weerspiegeld. In de NBV staat dat wij de luister van de Heer ‘aanschouwen’. Maar in het Griekse werkwoord dat hier wordt gebruikt klinkt het woord voor ‘spiegel’ mee. Daarom kiest de NBV21 ‘weerspiegeld zien’. Wat is dan de spiegel waarin we de luister van de Heer zien?

De schittering van Gods hemelse luister is onzichtbaar voor mensenogen. Maar deze luister straalt af van het gezicht van Jezus Christus, het beeld van God. En het licht van het evangelie schijnt in ons hart zodat we die luister kunnen kennen (2 Korintiërs 4:4-6). Waar wordt de luister van de Heer dus weerspiegeld? In de verkondiging van het evangelie door Paulus en anderen, in de viering van de maaltijd van de Heer en in het licht dat het evangelie in ons doet opgaan. Daarin is Christus aanwezig. De Geest brengt ons zo in de lichtkring van Gods hemelse luister.

Wat is het effect als je de luister van de Heer weerspiegeld ziet? Dat vertelt Paulus in de slotzin van onze passage: ‘Wij … zullen door de Geest van de Heer meer en meer naar de luister van dat beeld worden veranderd’. Door het contact met de hemelse luister vindt er dus een transformatie plaats. De Geest zorgt ervoor dat de gemeente van Christus verandert.

Dat klinkt misschien vaag, maar het is verrassend concreet. Paulus gaat hier in zijn brieven vaak op in. Lees maar eens over wat het betekent verbonden te zijn met de Geest (Filippenzen 2), over het veranderen van je gezindheid (Romeinen 12), over de vrucht van de Geest (Galaten 5:22-23), over de gaven van de Geest (1 Korintiërs 12:4-11). Paulus brengt de Geest in verband met vrijheid, vrede en vreugde.

Het nieuwe verbond, gekenmerkt door de Geest, bezit een overweldigende luister, schrijft Paulus. In de gemeente van Christus zien allen met onbedekt gelaat de luister van de Heer weerspiegeld – in het woord, in brood en beker, in de bezieling die de Geest schenkt. De Geest zorgt ervoor dat Gods kinderen daardoor gaan ‘schitteren als sterren aan de hemel’ (Filippenzen 2:15). Dat is de belofte van Pinksteren.

Cor Hoogerwerf
Specialist vertalen en exegese Nieuwe Testament bij het Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap