2de advent – Een ontregelende groet

In het Lucasevangelie (1:26-38) krijgt Maria bezoek van de engel Gabriël. ‘Gegroet Maria,’ zegt hij, ‘Ave Maria’ in het Latijn. Deze annunciatie of Maria-Boodschap is veelbezongen en wordt vaak op schilderijen afgebeeld. Het woord engel duidt op een boodschapper, in de Bijbel vaak een hemelse gezant. Met andere woorden: engelen brengen de hemel dichterbij. Gabriël is een van de weinige engelen die in de Bijbel een naam krijgen. Maria ‘schrok hevig.’

Kwam dat door Gabriëls indrukwekkende verschijning – zijn naam betekent niet voor niets ‘held van God’? Waarschijnlijk. Maar misschien ook nog door iets anders. De engel vertelt dat ze begenadigd is; ze krijgt genade. Maria was bekend genoeg met de verhalen over de God van Israël om te weten dat ze zich nu schrap moest zetten. Genade betekent dat je iets krijgt wat je niet hebt verdiend of zelfs verwacht. Genade is iets wat zich aan je voltrekt. We hebben er geen controle over. Er zit maar een ding op: overgave. Vandaar dat Maria schrok: we houden liever de teugels in handen.

Gabriël zegt: ‘Wees niet bang.’ En hij vertelt dat ze zwanger zal worden en een zoon zal baren die ze Jezus moet noemen. Nu wordt Maria pas echt bezorgd. Wat zullen de mensen wel niet zeggen? Want Nazaret was een gehucht van hooguit een paar honderd inwoners. Iedereen kende elkaar. Ongehuwd zwanger worden zou haar ‘onrein’ maken en haar sociale en misschien zelfs fysieke dood tot gevolg hebben.

Dit kan gebeuren wanneer de hemel ons aardse leven binnenkomt: soms ga je dingen doen die je omgeving niet kan volgen. En zelf kun je het niet echt uitleggen. Maar ten diepste weet je dat er iets goeds gebeurt. Je bent vol verwachting van de Komende, van de geest van Christus (Galaten 5:24-25).

Na de eerste schrik raapt Maria zichzelf bij elkaar en vraagt aan Gabriël, die goddelijke held waar ze tegelijk wel en niet op zat te wachten: ‘Maar hoe zal dat dan gebeuren? Ik ben nog nooit met een man naar bed geweest!’ De engel antwoordt: ‘De kracht van de Allerhoogste zal als een schaduw over je komen en wat in jou verwekt wordt, zal heilig zijn.’

Gabriël noemt de dingen bij hun naam. Het zijn precies de schaduwen in ons leven, de nachten waarin we onrustig liggen te woelen, de donkere dagen waarin we ons eenzaam en onbegrepen voelen, die een voorbode kunnen zijn van het nieuwe dat in ons leven wordt verwekt. Want de duisternis betekent niet dat God ver weg zou zijn, integendeel. Hij is zelfs zo nabij dat zijn schaduw over ons valt – opdat nieuw leven, nieuw licht in ons geboren wordt.

Die schaduw uithouden valt ons soms zwaar, maar God stuurt altijd een Gabriël die helpt. Een vriend of vriendin die je groet en je bij je naam noemt, die je helpt om het heilige in je leven op te laten bloeien. De engel zegt tegen Maria dat ze niet alleen is: ook Elisabet, haar tante, heeft zo’n hemelse boodschap gekregen. Ook haar leven is ingrijpend veranderd. En Maria pakt haar koffer om Elisabeth op te zoeken. Op de bekende icoon die hun ontmoeting afbeeldt, zien we hoe ze elkaar omhelzen.

Wat is de kerk? Een verzameling lotgenoten in de genade. We zijn aan elkaar gegeven om de hemel dichterbij te brengen: om een engel, een Maria, een Elisabet te zijn. Niet om de schaduwen weg te nemen, maar om die te helpen dragen en elkaar te wijzen op het nieuwe leven dat in ons geboren wil worden: een leven dat onvergankelijk is.

Jean-Jacques Suurmond is emeritus-predikant van de Protestantse Kerk in Nederland en coach.