Ware liefde vraagt om ruimte

Désanne van Brederode

Het Nieuwe Testament is niet door Jezus zelf geschreven. Het is niet eens opgetekend uit zijn mond. Geen van de vier evangelisten werd door Hem aangesteld als chroniqueur van zijn leven, laat staan dat Hij inzage in hun teksten heeft gehad en ze heeft kunnen aanvullen en corrigeren. Paulus en andere briefschrijvers fluistert Hij zijn woorden niet in, Johannes’ Openbaring is geen weergave van een verhaal dat Jezus bij leven vertelde. Nergens zegt Hij dat over Hem en zijn woorden, werken en wonderen niet geschreven mag worden, maar dat is heel wat anders dan een aanmoediging om het wel te doen. Aanwijzingen voor een eredienst geeft Hij evenmin. Hoogstens stelt Hij bijvoorbeeld doop en avondmaal in, schenkt Hij het Onzevader als universeel gebed en roept Hij zijn leerlingen op om vissers van mensen te worden en ze op de weg ten leven te leiden, een weg die Hijzelf is. Jezus’ eigen referenties aan het Oude Testament, dat dan natuurlijk nog niet die naam draagt, en die van de evangelisten die regelmatig vermelden dat een bepaalde gebeurtenis mag worden opgevat als een vervulling van de Messiasverwachting van de profeten, maken het begrijpelijk dat deze boeken opmaat en onderdeel zijn geworden van de christelijke Bijbel, al kun je je ook hierbij afvragen of dit Jezus’ bedoeling is geweest.

Soms probeer ik, nog voordat ik ga lezen, om dit alles helder te beseffen. Dat is geen relativering: het houdt me veeleer bij de les. De auteurs van de boeken poogden met woorden hun grootse ervaringen met Jezus te benaderen of noteerden van zijn uitspraken en parabels alleen dat wat ze zelf meenden gehoord en begrepen te hebben, wetend dat dit nog niet de helft was van wat Jezus ze daarmee – veelal impliciet – toevertrouwde. Aan het waarheidsgehalte van de verhalen twijfelen, overigens geen zonde, is iets heel anders dan de bereidheid ze ‘voor waar’ te houden en daarbij dan toch in acht te nemen dat het hier om interpretaties gaat die in de loop der eeuwen zelf ook weer vele malen zijn vertaald, hertaald, geïnterpreteerd. Mensenwerk dus, maar niet als in: ‘slechts mensenwerk’.

Dat Jezus zo opvallend weinig zegt over de middelen waarmee en de manieren waarop zijn leven en werk dienen te worden verspreid en doorgegeven, mag je misschien opvatten als blijk van een onvoorstelbaar groot vertrouwen in de vrijheid van mensen en in ieders unieke, authentieke ontvankelijkheid voor de werking van de heilige Geest. Tot op heden is dat vertrouwen vaak geschaad. Met de beste bedoelingen, maar dan nog. Door degenen die zich opwierpen als schatbewaarders van concreet, onveranderlijk ‘erfgoed’ en als schriftgeleerden. Uitgerekend de beroepsgroep waar Jezus gedurende zijn korte leven het vaakst mee overhoop lag, of correcter: de beroepsgroep met Hem. Apart.

Bijbellezing zou gebaat kunnen zijn bij de woorden die de verrezen Christus tot Maria Magdalena spreekt, nadat ze inziet dat degene die ze voor de tuinman houdt, haar dierbare meester is: ‘Raak Me niet aan.’ Of: ‘Houd Me niet vast.’ Noli me tangere. Houd wat afstand, wijk, neem een beetje af. Op deze wijze kan de levende, ware liefde tot verschijning komen, in de verhalen, maar zeker ook daarbuiten, en kun je merken hoe je zelf wordt aangeraakt. Het is niet de geschreven boodschap die inspireert, maar de Mensenzoon die de schrijvers inspireerde – en door hun getuigenissen ook het hart van de lezer weet te vinden. Om geïnspireerd te kunnen worden is ruimte nodig. Ademruimte. Vruchtbare, omgeploegde aarde. Die moeten we wél zelf scheppen, iedere keer weer. Snoeien, wieden, het pad vrijhouden voor wie er naar ons toekomt, en dit wil blijven doen.

Désanne van Brederode studeerde filosofie aan de VU. Sinds haar romandebuut schrijft ze, naast fictie, artikelen en essays over levensbeschouwelijke onderwerpen en geeft ze lezingen. In het voorjaar van 2021 verscheen bij Querido haar negende roman, De tas. 

Désanne van Brederode, ‘Ware liefde vraagt om ruimte’ in: Met Andere Woorden 40/2 (oktober 2021), 26-27.