Rein en onrein in de Bijbel

‘Rein’ en ‘onrein’ zijn in de Bijbel in de eerste plaats cultische begrippen. Ze geven aan of iets geschikt of ongeschikt is voor het gebruik in en rond het heiligdom. In latere bijbelboeken kregen de begrippen ook een sociale of morele betekenis.

Vooral in Leviticus 11-15 vindt men regels over reinheid. Zo worden mensen onrein als ze het kadaver van een dier aanraken of een bepaalde huidziekte hebben. Allerlei ‘vloeiingen’ uit de geslachtsdelen (zoals menstruatiebloed) kunnen onrein maken. Ook zijn er dieren die niet gegeten mogen worden. Zelfs voorwerpen kunnen onrein zijn, bijvoorbeeld wanneer ze zijn aangetast door schimmel.

In het Oude Testament horen de begrippen ‘rein’ en ‘onrein’ vooral thuis bij de gebruiken in de tempel en de cultus. Als voorwerpen, mensen en dieren ‘onrein’ zijn, zijn ze ongeschikt voor de gebruiken in en rond het heiligdom.
In latere tijden kregen de begrippen een betekenis die hiervan afgeleid is. Toen ging ‘rein’ en ‘onrein’ een rol spelen in sociale of morele opvattingen.

In de Tora zijn de reinheidsvoorschriften vooral bedoeld voor de priesters en de cultus (Exodus 30:18-21; Numeri 8:6). Volgens het boek Leviticus is het de taak van de priesters om onderscheid te maken tussen heilig en profaan, en tussen rein en onrein (Leviticus 10:10). De belangrijkste reden hiervoor is de relatie tussen mens en God. Omdat God heilig is en voor puurheid staat, moet elk contact met God volgens de regels van reinheid verlopen. Dat uitgangspunt zien we terug in de zogenaamde heiligingswet: ‘Wees heilig, want ik ben heilig’ (Leviticus 11:45).
De opdracht om heilig te zijn voor God maakt reinheid in eerste instantie tot een functioneel begrip. Het is een maatstaf om te beoordelen of iemand aan de cultus mee mag doen. Het onderscheid tussen rein en onrein geeft aan dat mensen, dieren of dingen wel of niet bij de gemeenschap horen en in het heiligdom mogen komen.

In het Oude Testament komen, zoals gezegd, verschillende vormen van onreinheid voor: