Magie en waarzeggerij in de Bijbel

In het Oude Nabije Oosten speelden magie en waarzeggerij een belangrijke rol in het leven van mensen. Met behulp van allerlei methoden probeerden mensen invloed uit te oefenen op de goden en zo vat te krijgen op wat er in het leven gebeurt. In de Bijbel worden magie en waarzeggerij over het algemeen echter afgekeurd.

Uit teksten gevonden in Mesopotamië kennen we vele soorten magie en waarzeggerij. De bekendste waren bezweringen, sterrenkunde en het schouwen van ingewanden van dieren.
De experts die dit deden (de 'magiërs'), werden gezien als geleerden. Door hun kennis waren ze in staat de ‘tekenen’ te lezen in de lever van een offerdier, in de stand van de sterren of in opvallende gebeurtenissen. Zo konden ze de plannen van de goden interpreteren. Ook wisten ze hoe ze ongunstige gebeurtenissen konden tegenhouden en gunstige gebeurtenissen konden bevorderen. Daarvoor gebruikten ze spreuken, gebeden en rituelen. Op die manier probeerden waarzeggers rampen af te wenden, demonen uit te drijven, zieken te genezen en de relatie tussen de mensen en de goden te herstellen.

Vormen van magie en waarzeggerij die we in de Bijbel tegenkomen, zijn onder andere het bezweren van geesten, het raadplegen van dodengeesten, het schouwen van wolken, wichelarij en tovenarij. Al deze praktijken worden in verschillende Bijbelteksten sterk afgekeurd. Het uitgebreidste verbod staat in Deuteronomium 18:9-14. In datzelfde hoofdstuk wordt tegenover waarzeggerij profetie geplaatst. Dat wordt niet gezien als vorm van magie of waarzeggerij, maar als iets compleet anders. Het gaat dan over profeten als Mozes, die een boodschap verkondigen die overeenkomt met de wet.

Ook in de verhalen over Jozef in Egypte en Daniël aan het Babylonische hof speelt waarzeggerij een rol. Hier wordt de wijsheid van magiërs niet direct afgewezen, maar er wordt aangetoond dat ze ondergeschikt is aan de wijsheid die van God komt. Dat geldt ook voor de kunsten van de magiërs die optreden in het boek Handelingen (bijvoorbeeld in Handelingen 8:4-25).

Tegelijk bevat de Bijbel ook voorbeelden van magie die niet wordt afgekeurd: dat geldt bijvoorbeeld voor de orakelstenen van de priesters (oeriem en toemiem; Exodus 28:29-30) en de koperen slang (Numeri 21:4-9).