Lucas 19:1-10 – Preekinspiratie

Je kunt beter arm dan rijk zijn. Tenminste, als je het evangelie moet geloven. Vooral Lukas heeft er werk van gemaakt om alle waarschuwingen van Jezus aan het adres van de rijken in zijn boek over Jezus te bewaren. ‘Wat is het moeilijk voor rijken om het koninkrijk van God binnen te gaan. Het is gemakkelijker voor een kameel om door het oog van een naald te gaan dan voor een rijke om het koninkrijk van God binnen te gaan’, horen we Hem onderweg naar Jericho zeggen.

Maar al snel daarna merken we dat ook dit tot de wonderen van Jezus behoort: kamelen door het oog van een naald krijgen, rijken het koninkrijk van God binnenhalen. Zacheüs de hoofdtollenaar van het mondaine Jericho is een van die eerste onmogelijke gevallen, die – eigenlijk verrassend simpel – door het oog van de naald glipt.

En je vraagt je af wat het geheim van Jezus is. Hoe krijgt hij die rijke, hebzuchtige witteboordencrimineel in minder dan een uur door het oog van een naald?

Op een jeugdweekend speelden we dit evangelieverhaal een keer met bibliodrama en de jongen die Zacheüs rol had, werd gevraagd hoe het kwam dat hij in één keer zo totaal veranderde. ‘Zacheüs, vertel eens, wat was dat met die Jezus?’ Die puber-Zacheüs antwoordde: ‘Zijn ogen!’ Zeg niet dat pubers de Bijbel niet kunnen snappen.

Jezus zag die kleine tollenaar die tussen de bladeren van de vijgenboom nieuwsgierig naar hem zat te loeren. ‘Hij keek omhoog’ (‘en zag hem’, staat er in een aantal handschriften nog bij). Jezus zag hem en dat, die ogen, deden het ‘m.

Er wordt veel gezien in dit bijbelgedeelte. Het begint met Lukas die tegen ons zegt: ‘Zie, kijk, een man die Zacheüs heette …’ Daarna schrijft hij een twee keer dat Zacheüs Jezus wilde zien. En de mensen zien het allemaal gebeuren en beginnen te mokken. Maar Zacheüs zegt tegen Jezus: ‘Zie, de helft van alles geef ik de armen en wie ik heb afgeperst krijgt een viervoudige vergoeding.’

Hoe kijk je? Hoe wordt er naar je gekeken? Hoe kijk je naar jezelf?

Zacheüs werd – zo stel ik me voor – óf niet gezien óf vuil aangekeken: een tollenaar, een afperser, die een luxe leventje leidde over de rug van anderen. En of hij zichzelf echt in de ogen durfde te kijken …?

Hij zit in die vijgenboom om Jezus te zien. Je weet niet wat hij wilde zien en hoe hij naar Jezus keek. In ieder geval zit hij tussen die bladeren redelijk veilig, beschut tegen de blikken van anderen. Maar niet tegen die van Jezus. Jezus kijkt dwars door de bladeren heen, zo Zacheüs’ ziel in. ‘Ik zie jou, Ik zie alles, tot op de bodem en Ik moet bij jou zijn, vandaag.’

Dat is Jezus. En dat doet Hij tot op de dag van vandaag. Mensen aankijken, met die scherpe, maar genadige ogen, die je helemaal doorgronden en kennen. Maskers vallen af, vluchten heeft geen zin, je komt in het licht. Hier is iemand die je kent en die bij jou moet zijn om je te redden. Die blik is zo bevrijdend, dat je je zelfverdediging verliest, dat je je leven en je huis open zet. Ja, dat je jezelf – inclusief je rijkdom en luxe – loslaat en je laat redden. En dat je zo pas weer echt jezelf wordt: zoon van Abraham, mens van God, oprecht en in staat om al die vervloekte ballast kwijt te raken en uit te delen.

Daar staat ie, in het volle licht, die kleine tollenaar. ‘Zie de helft van mijn bezit en de rest om het goed te maken.’ En Jezus staat erbij en kijkt ernaar en ziet – tot zijn eigen verwondering bijna – dat Hij een rijke uit zijn gouden kooi heeft gekeken. Je wordt er hoopvol van als je denkt aan de rijke kamelen die velen van ons zijn, vast in de gouden kooi van ons Westerse leven. En je bidt dat die ogen ook jou weten te vinden.

Johan Visser, predikant Noorderkerk Amsterdam (PKN)