Spreekwoorden uit de Bijbel: Een gewassen zeug rolt al snel weer door de modder

Wist u dat er in de Bijbel een spreekwoord voorkomt dat zegt dat een varken toch altijd in de modder terechtkomt? Wat betekent dit spreekwoord eigenlijk en waarom staat het in de Bijbel?

In 2 Petrus 2:22 staat: “Op hen is het spreekwoord ‘Een hond keert terug naar zijn eigen braaksel’ volledig van toepassing, of ‘Een gewassen zeug rolt al snel weer door de modder’.’’ De spreekwoorden die hier genoemd worden, gaan over twee dieren: het ene beest wordt geminacht, het tweede is onrein. Het woord ‘zeug’ of ‘varken’ heeft in de Bijbel eigenlijk altijd een negatieve betekenis. In Spreuken komen we bijvoorbeeld de spreuk tegen: ‘Schoonheid bij een vrouw zonder verstand is een gouden ring in de snuit van een varken.’ (Spreuken 11:22) En het dier is volgens de spijswetten uit Leviticus 11 natuurlijk onrein, en mocht dus niet gegeten worden.

De auteur van de brief gebruikt het spreekwoord met de zeug om een vergelijking te maken met valse leraren. Die leraren proberen om christenen een verkeerd geloof aan te leren. Deze leraren hebben een tijd lang goed geleefd, en hebben de wil van God gekend. Maar nu proberen ze mensen de verkeerde kant op te leiden: ze zijn dus in naam misschien wel volgeling  van Jezus, maar eigenlijk schuiven ze zijn ​heilige​ regels gewoon aan de kant. Ze lijken misschien betrouwbaar, maar zijn het allerminst.

Wat kunnen wij nu nog leren van deze spreekwoorden? De betekenis is eigenlijk best snel duidelijk en ook voor ons nog invoelbaar. Je zou het misschien kunnen vergelijken met ons spreekwoord: ‘Al draagt een aap een gouden ring…’ Want de dwaalleraren doen zich misschien even mooi voor, maar uiteindelijk loopt het verkeerd af als je naar hen luistert. Net zoals een varken altijd weer vies wordt, of een hond terugkeert naar zijn braaksel. Met andere woorden: Wees dus niet alleen in naam betrouwbaar, maar ook in je gedrag. Wees wijs, en richt je in wat je doet op God.

Deze blog is geschreven door Roelien Smit, vertaler en Bijbelwetenschapper bij het Nederlands Bijbelgenootschap.

Wie kent de spreekwoorden uit de Bijbel niet? ‘Wie een kuil graaft voor een ander …’, of ‘Een rib uit je …’. Grote kans dat je ze zo aanvult, en hun betekenis kent. In deze blogserie ontdek je bekende én onbekende pareltjes. Lees ook de blog over het onbekende spreekwoord ‘Als de ouders onrijpe druiven eten, krijgen de kinderen stroeve tanden’, en ‘Wie niet kan zien of lopen, die komt mijn huis niet in’ en de blogs over de bekendere spreekwoorden ‘Dat is (g)een wet van Meden en Perzen’ en ‘Als een dief in de nacht’.

Cartoon: Bart den Heeten