Spreekwoorden uit de Bijbel: dat is (g)een wet van Meden en Perzen

De Meden en Perzen: ze leven al duizenden jaren niet meer, maar we vinden ze nog steeds terug in onze taal. Het spreekwoord ‘Dat is een wet van Meden en Perzen’, of juist ‘geen wet van Meden en Perzen’ ken je wellicht wel. Een spreekwoord dat je gebruikt als iets vast lijkt te staan, en er geen beweging in te krijgen is. Wat je ook wel eens hoort zeggen: ‘Dat is een wet van meten en persen.’ Het spreekwoord over een wet van Meden en Perzen komt uit de Bijbelboeken Daniël en Ester, twee boeken die zich afspelen in de Perzisch-Medische tijd.

Van de zesde tot de vierde eeuw voor Christus hadden Perzische koningen de macht over een groot deel van het oude Nabije Oosten en Azië. Ook Medië hoorde bij dit grote rijk. De Perzen onderwierpen veel landen en volken. Ze hebben ook in de Bijbel hun sporen nagelaten, omdat zij de Judeeërs (die in Babylonië in ballingschap woonden) terug naar huis lieten keren.

Het Perzische rijk geldt als een van de best bestuurde rijken ooit, met een strakke indeling in bestuursdistricten en een goed georganiseerde wetgeving.

Die wetgeving vinden we terug in de uitdrukking ‘Dat is een wet van Meden en Perzen’. In het boek Daniël wordt hier twee keer over gesproken. In hoofdstuk 6 vragen de ministers en bestuurders aan koning Darius om een wet te maken, een verbod dat ‘niet veranderd kan worden, zoals geen enkele wet van de Meden en de Perzen kan worden herroepen.’ (Daniël 6:9 en 13). Met deze wet lokken ze Daniël in de val, waardoor hij in de leeuwenkuil terechtkomt.

Het gaat dus om een wet die niet herroepen kan worden. Dat is ook het geval in Ester 1:19. Daar staat het verhaal over koningin Wasti die weigert bij haar man, koning Ahasveros, te komen. Om te voorkomen dat voortaan geen enkele vrouw meer naar haar man zal luisteren, stellen de wijzen van het land voor een besluit vast te leggen in de wetten van Medië en Perzië, zodat het niet kan worden herroepen. (Ester 1:19) Koningin Wasti mag geen koningin meer zijn als een straf voor haar ongehoorzaamheid.

Het spreekwoord laat dus zien dat dingen vast kunnen zitten in regels. Dat er geen ruimte is voor het afwijken daarvan. Zo vast zelfs dat mensen alles kwijt kunnen raken, net als lijkt te gebeuren met Wasti en Daniël. Dan is die verbastering tot ‘meten en persen’ zo gek nog niet: want dat is wat er vaak gebeurt als regels boven mensen gaan.

Deze blog is geschreven door Roelien Smit, vertaler en Bijbelwetenschapper bij het Nederlands Bijbelgenootschap. 

Wie kent de spreekwoorden uit de Bijbel niet? ‘Wie een kuil graaft voor een ander …’, of ‘Een rib uit je …’. Grote kans dat je ze zo aanvult, en hun betekenis kent. Maar er zijn ook Bijbelse spreekwoorden die niet in het Nederlands terechtgekomen zijn. In deze blogserie ontdek je bekende én onbekende pareltjes. Lees ook de vorige blog over het onbekende spreekwoord ‘Als de ouders onrijpe druiven eten, krijgen de kinderen stroeve tanden’.

Illustratie: Bart den Heeten