Op zoek naar Betlehem in de Bijbel

We lezen in de Bijbel dat Jezus in het kleine stadje Betlehem in Juda werd geboren. Waarom daar en niet bijvoorbeeld in de koningsstad Jeruzalem? Ontdek de vele gezichten van Jezus’ geboorteplaats in de Bijbel.
 
Typ Betlehem in op deBijbel.nl (het Nederlands Bijbelgenootschap hanteert de Hebreeuwse schrijfwijze i.p.v. de Griekse spelling Bethlehem) en er komen tientallen resultaten tevoorschijn. We lezen in de evangeliën volgens Matteüs  en Lucas dat Jezus werd geboren in Betlehem. Dat Jezus juist dáár ter wereld kwam is niet toevallig. De profeet Micha kondigde Jezus’ geboorteplaats al in het Oude Testament aan.
 
Een graf voor Rachel
De eerste keer dat we de plaatsnaam Betlehem tegenkomen in de Bijbel is in de verhalen over de aartsvader Jakob en Rachel. Betlehem heet dan nog Efrat.  
Rachel is lange tijd onvruchtbaar, maar uiteindelijk krijgt ze twee zonen: Jozef en Benjamin. Bij de geboorte van haar tweede zoon overlijdt Rachel. Jakob begraaft haar langs de weg naar Efrat, het latere Betlehem. 
 
Broodhuis
Betlehem betekent ‘broodhuis’. Deze betekenis verwijst naar de vruchtbare grond en overvloed die er heerst. In de tijd van de Rechters (1000 v.Chr.) breekt er echter in Betlehem een hongersnood uit. Inwoonster Noömi en haar man Elimelech vertrekken daarom met hun kinderen Kiljon en Machlon uit Betlehem en gaan in het land Moab wonen. In Moab trouwen hun zonen met de Moabitische meisjes Orpa en Ruth. Maar als haar man en zonen overlijden, besluit Noömi om samen met haar schoondochter Ruth terug te gaan naar Betlehem. Hier trouwt Ruth met Boaz en het paar krijgt een jongetje dat ze Obed noemen. Als grootvader van de latere koning David is hij ook één van voorouders van Jezus.
 
Stad van David
De herdersjongen David woont in Betlehem als hij door de profeet Samuel gezalfd wordt tot koning van Israël. In het evangelie naar Lucas wordt Betlehem twee keer ‘de stad van David’ genoemd.
De eerste keer als het gaat over Jozef en Maria die op weg gaan van Nazaret naar Betlehem.Jozef is een afstammeling van David. Daarom reist hij samen met zijn zwangere vrouw Maria naar Betlehem, de ‘de stad van David’, om zich daar – op bevel van de Romeinse keizer Augustus – in te laten schrijven. Gastvrij is het stadje allerminst. Als Jozef en Maria in Betlehem aankomen, is er geen plaats voor hen om in het nachtverblijf te slapen. Toch wordt in deze stad het kind van Maria geboren.
Ook de engelen gebruiken de aanduiding ‘de stad van David’ als ze het goede nieuws van Jezus’ geboorte aan de herders vertellen. Ze zeggen tegen hen: ‘U is heden de Heiland geboren, namelijk Christus, de Here, in de stad van David’.
 
De profetie van Micha
Ook in de profetische boeken van het Oude Testament (geschreven rond 750 v.Chr.) komen we de naam Betlehem tegen. De profeet Micha kondigt aan dat uit het geringe Betlehem een belangrijke heerser over Israël zal voortkomen: ‘Luister, Betlehem in Efrata. Jij bent één van de kleinste steden van Juda. Toch zal er uit Betlehem iemand komen die namens mij leider zal zijn van Israël.’
Voor de wijzen uit het Oosten is deze profetie een belangrijke aanwijzing als zij op zoek zijn naar de pasgeboren koning van de Joden. De priesters en wetsleraren in het paleis van koning Herodes vertellen de wijzen dat zij het kind kunnen vinden in Betlehem, want zo staat dat geschreven in het boek van de profeet Micha.
 
Kindermoord
Als de wijzen Jezus gevonden hebben, worden ze in een droom gewaarschuwd niet naar Herodes terug te gaan. De koning had hen namelijk gevraagd om de vindplaats van het kind door te geven, zodat hij ook een eerbetoon kon brengen. Ook Jozef krijgt via een droom de opdracht om uit Betlehem te vertrekken en naar het buitenland te gaan. Koning Herodes is furieus en geeft zijn soldaten bevel om dan alle jongetjes in Betlehem van twee jaar en jonger te vermoorden. De evangelist Matteüs haalt bij deze tragedie een tekst aan over Jakobs vrouw Rachel – die in Betlehem begraven is – uit het boek Jeremia. Hier lezen we over Rachel als symbool voor de moeders van Israël die huilen om hun zonen die weggevoerd zijn naar Babel: ‘Rachel huilt om haar kinderen, zij wil niet getroost worden, omdat ze er niet meer zijn’ . Matteüs geeft zo een nieuwe betekenis aan deze tekst door hem toe te passen op de moeders van Betlehem die huilen om hun vermoorde kinderen.
 
Afscheid & nieuw leven
Betlehem wordt geassocieerd met rouw over Jakobs geliefde vrouw Rachel en de onschuldige jongetjes die in opdracht van Herodes gedood worden. En met honger: mensen als Noömi vluchten er weg, als er gebrek aan eten is. Maar het is ook een plek van hoop en nieuw leven. De buurvrouwen van Noömi prijzen haar gelukkig als haar kleinzoon Obed geboren wordt en zij weer een toekomst heeft. En David, de eenvoudige herdersjongen uit Betlehem, wordt de belangrijkste koning van Israël.
 
Messias
Wat de profeet Micha al aankondigde in het Oude Testament, wordt vervuld in het Nieuwe Testament. Betlehem mag dan als stad niet veel voorstellen, voor God is dit de plek waar Jezus het levenslicht ziet. Voor de evangelisten is deze Jezus de messias die zijn volk zal verlossen. Hij is de beloofde zoon van David, die geboren wordt in de stad van David, Betlehem. Zijn geboorte betekent goed nieuws, dat het hele volk met grote vreugde zal vervullen.