Onbestemd

Stille Zaterdag is een vreemde dag. Een paar dagen eerder was Jezus met gejuich binnengehaald. Vrijdag riep het volk: ‘Kruisigen!’ Wat een emotionele achtbaan maken we mee: Jezus vierde Pesach met zijn leerlingen, was doodsbang in Getsemane, werd verraden, gearresteerd, gemarteld, veroordeeld en gedood. Gisteren werd zijn lichaam zorgzaam begraven. Vandaag is het stil. Waar gaat het heen?

Einde hoop, einde verwachting, bij Jezus’ volgelingen. Want dood is dood. Het is wat het is. Een gevoel van gelatenheid kan zich van je meester maken. Stille Zaterdag roept een onbestemd gevoel op. Kunnen we het daarbij uithouden?

Voor mij kwam de overgang van Goede Vrijdag naar Pasen altijd al te snel. Ik zat op de Paasmorgen nog in de laag van verdriet, schuld, schaamte, besef van het menselijke tekort en mijn aandeel daarin – en dan was het alweer feest. Dit jaar vind ik het nog moeilijker om over te schakelen naar feest. Het wereldnieuws van een oorlog, maar 1500 kilometer hier vandaan, raakt me hard. Hoe heb ik dan in vroegere jaren ooit Pasen kunnen vieren, vraag ik me af. Ben ik dan al die jaren naïef geweest? Had ik gedacht dat de wereld redelijk in elkaar zat? Had ik – ondanks een opvoeding met alle christelijke dogma’s, waaronder de erfzonde – dan toch in vooruitgang geloofd?

Ook nieuws uit eigen land, het onderzoek van het SCP, raakte me. Daaruit bleek dat Nederland voor het eerst in de geschiedenis geen gelovig land meer is. Ik realiseer me dat ik niets anders kan zijn dan een kind van mijn tijd. Om mij heen en in mijn gezin zie ik dat tieners en twintigers afhaken. Van de kerk, maar vaak ook – zo lijkt het tenminste – van God. Dat doet pijn. En het kan oude vragen en twijfels naar boven halen. Wat blijven we dan zoeken in dat oude boek, de Bijbel? Weten we zeker dat het hele verhaal daarin, van Paradijs tot Nieuwe Aarde, méér is dan een zelfbedachte illusie, wishful thinking voor angstige mensen? Ook dat kan een onbestemd gevoel oproepen. Een gevoel dat past bij deze onbestemde dag. Kunnen we het daarbij uithouden?

Ongemak en onbestemdheid kom ik ook tegen als ik het wereldnieuws en het landelijke nieuws achter me laat en inzoom op het persoonlijke leven. Ik zie mensen worstelen met zichzelf. Oud-zwemster en VVD-kamerlid Erica Terpstra vroeg ooit aan Elisabeth Gilbert – schrijfster van de verfilmde bestseller Eten, bidden, beminnen – waarom zij toch zoveel post kreeg van lezers uit de hele wereld. ‘Self-acceptance’, zei Gilbert. Daar zaten mensen mee en daarom reageerden ze op haar boek en de film. En dat begrijp ik. Want als je jongvolwassen bent, moet je laten zien wat je waard bent: een hele uitdaging. In je midlife-crisis ontdek je dat je niet alles kunt en dat de helft van je leven erop zit: alweer een hele uitdaging. Ben je rond de zestig, of komt er een andere crisis (ziekte, scheiding, burn-out) dan moet je wéér jezelf uitvinden. Je was gewend de dingen op jouw manier te doen en gebeurtenissen op jouw manier te duiden – maar het klopt niet meer. Alweer iets dat past bij deze onbestemde dag. Kun je dat aan: dat je verder moet, maar niet weet hoe?

Het onbestemde gevoel van Stille Zaterdag is lastig maar nodig, denk ik. Het is misschien wel de enige manier om verder te komen, om (weer) vrucht te dragen. In het gesprek dat Jezus de avond vóór zijn dood had, zei Hij tegen Petrus en zijn andere leerlingen: ‘Simon, Simon, weet dat Satan jullie voor zich heeft opgeëist om jullie als graan te mogen zeven. Maar Ik heb voor je gebeden opdat je geloof niet zou bezwijken’ (Lucas 22:31-32).

Laat ik nou geen Simon heten maar wel Petrus. Zou het zo zijn, dat Jezus ook weet van mijn vragen, mijn twijfels en angsten? Dat Hij ook voor mij bidt en me erdoorheen draagt? Zodat er licht is aan het eind van welke tunnel dan ook?

Licht zag ook de Duitse verzetstheoloog Dietrich Bonhoeffer. Hij schreef tachtig jaar geleden de visionaire woorden: ‘Met en voor God leven wij zonder God in de wereld’. Dat wil zeggen: we moeten het allemaal zelf doen, er wordt niets bij toverslag voor ons opgelost – en toch is God in alles met ons, gaat Hij met ons mee door alles heen.

Vandaag is het stil. Morgen vieren we feest. Want de dood heeft niet het laatste woord, hoe overmoedig, ongelooflijk en ongeloofwaardig dat ook mag klinken. Jezus – het Leven in eigen persoon – kon niet doodblijven. Dat geeft hoop. Daar houd ik me aan vast.

Of: wórd ik vastgehouden?

Peter Siebe
Historicus en werkt als persvoorlichter bij het Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap.