Mensen willen zich gevoeld voelen
Door Peter Siebe
Ze woont twintig jaar in Nederland en is een van de bekendste christelijke psychologen: Michelle van Dusseldorp, geboren en getogen in Nieuw-Zeeland en getrouwd met een Nederlander. Goede raad geven aan mensen in moeilijkheden, hoe doe je dat? Waarom is deze daad van barmhartigheid zo belangrijk? En wat maakt het lastig?
– Michelle, naast ‘lichamelijke werken van barmhartigheid’ (zoals zieken verzorgen en hongerigen te eten geven) zijn er ook ‘geestelijke werken van barmhartigheid’, zoals goed raad geven in moeilijkheden. Je kreeg ze in je katholieke opvoeding al mee. Wat hebben we daaraan?
‘Ze helpen om in te zoomen, ze zijn een venster om door te kijken, een kader. Situaties waarin we verstrikt kunnen raken zijn zo complex dat we anders niet goed zouden weten wat we moeten aanpakken.’
– Wat is goede raad?
‘Bijna had ik gezegd: dat zie je aan het resultaat. Maar helaas zijn er dwazen die goede raad niet opvolgen – en dan verandert er natuurlijk niks. Goede raad is: advies op maat, passend bij de persoon, de situatie, en het moment. Advies waar iemand echt iets mee kan.’
– Je hebt een moeilijke verstandhouding met je moeder gehad, dus je weet hoe een mens klem kan zitten. Wat was de slechtste raad die jij ooit hebt gekregen? ‘
‘Dat was een advies om me te onderwerpen aan slecht leiderschap. Ik vind het op zich prima om me te schikken in iets waar ik het niet mee eens ben. Ik verbaas me erover hoe ongezeglijk Nederlanders vaak zijn, haha! Maar in dit geval was dat voor mij wel een fout advies.’
– Waarom is goede raad geven belangrijk?
‘Omdat ons bewustzijn beperkt is. Niemand heeft alles in beeld, zeker niet als we in een lastig parket zitten of met onszelf overhoop liggen. Dus komen we wijsheid tekort en die kan iemand anders ons aanreiken. God werkt door het ‘lichaam van Christus’, waar wij allemaal bij horen, zoals Paulus uitlegt in Romeinen 12. Elk onderdeel van dat lichaam is nodig.’
– Je noemde Paulus al. Zegt de Bijbel nog meer over goede raad?
‘Spreuken 4:10-18 bijvoorbeeld geeft aan dat wijsheid iets is dat je in de loop van je leven verzamelt. In Spreuken 15:12-15 lees je wijze adviezen oftewel goede raad. Om goede raad te geven – passend bij de persoon, de situatie en het moment – moet je weten wat er allemaal speelt. Het is veel simpeler om zo maar wat te roepen. Paulus adviseert ons om de waarheid te spreken in liefde en zo naar Christus toe te groeien (Efeziërs 4:15).’
– Jobs vrienden zochten hem op toen hij alles kwijt was. Eerst waren ze een week stil. Daar kunnen we een voorbeeld aan nemen. Maar toen begonnen ze te praten en ging het mis.
‘Zíj wisten hoe het zat, dachten ze. Dat was het probleem. Ze kwamen met allerlei verklaringen, terwijl Job middenin een mysterie zat en werkelijk niets kon begrijpen van het diepe leed wat over hem werd uitgestort. Aan het eind van het boek Job bevestigt God exact dat mysterie van het lijden. Dan zegt Hij tegen Job: “Wie ben jij, Job? Ik ga je niet verklaren wat je overkwam. Jij hebt je als schepsel te verhouden tot je Schepper. Daar moet je het mee doen.”
Mensen lijden eraan dat anderen hun lijden proberen te verklaren. Toen mijn oudere broer verongelukte, zei de priester tegen mijn vader dat het Gods wil was. Daarmee maakte hij het contact van mijn vader met God kapot. Om eerlijk te zijn: ik ben zelf ook een betweter, ik ken de neiging om alles te verklaren. Maar we helpen iemand die lijdt het beste door het gevoel van machteloosheid en oneerlijkheid over dat lijden te verdragen, het ermee uit te houden.’
– Wat hielp jou om te dealen met dat vreselijke ongeluk met je broer?
‘Mensen die ruimte maakten voor mijn verdriet en woede. Ze wisten om te gaan met de ingewikkelde mix van emoties waar ik doorheen ging. Ze gaven me een klankkast en keurden niet af hoe ik me gedroeg of wat ik eruit gooide. Zo leerde ik alles wat in me omging te aanvaarden en te verwelkomen en schoof ik er door heen. Een veilige ruimte van onvoorwaardelijkheid bewaken is essentieel als je mensen helpt bij verlies of andere moeilijkheden.’
– Wat maakt goede raad geven lastig?
‘De eerste drempel is, dat mensen pas open staan voor goede raad als ze zich gezien en gehoord weten. De neurowetenschap heeft recent aangetoond dat dit nog niet genoeg is: mensen willen “zich gevoeld voelen”, dán pas gaan hun hart en ziel open. Empathie, gevoelsmatige afstemming op de ander, op dezelfde golflengte zitten – dáár draait het om. Niemand luistert naar een kritische buitenstaander!
Een andere drempel is ons individualisme. We laten ons niet snel gezeggen of corrigeren. Een belangrijke vraag om bij stil te staan voordat je losbrandt is dus: heeft degene in nood jou het recht verleend om hem of haar te bekritiseren of feedback te geven? Ik hou me daarom aan twee richtlijnen: ik vraag of de ander open staat voor mijn feedback, én: ik probeer te leven naar wat ik zeg. Kerkvader Augustinus zei: “Verkondig het evangelie, desnoods met woorden.” Daar geloof ik in. Als je leeft naar de woorden die je spreekt, werkt dat inspirerend en willen mensen wel wat aannemen van je.
– Jij haalt regelmatig de Bijbel aan. Helpt jouw geloof in God je van je trauma’s af? E r zijn zoveel mensen die worstelen: met angst en depressie, met wat zich in hun binnenste heeft vastgezet, met emotionele reflexen, met zelfacceptatie …
‘Mijn geloof is voor mij de bron en het fundament van mijn leven. Ik ben me constant bewust van mijn relatie met mijn hemelse Vader. Regelmatig neem ik enkele minuten tijd voor stilte om weer te komen bij het centrum van mijn zijn. Ik draag zijn beeld. Ik hoef en wil niet vanuit mijn ego leven.
God kan bovennatuurlijke dingen doen. Soms zien we dat mensen wonderlijk genezen worden van angst of depressie. Vaak ook niet. Dan troost mij de belofte van Jezus dat Hij ons nooit zal verlaten. En dat God uiteindelijk gezag heeft over alles en alles ten goede keert voor mensen die Hem lief hebben. Daar focus ik me dan op: Hem liefhebben. Dat helpt mij om machteloosheid te verdragen en lijden het hoofd te bieden.
– Stel, je hebt goede raad gegeven aan iemand. Wat zie je daarna?
Dat kan twee kanten op gaan. Als de raad goed was en aankwam, zie je een gedragsverandering. Zo’n succeservaring geeft veel vreugde en verwondering. Maar er kan ook weerstand zijn, of emotionele of lichamelijke blokkades. Dan gebeurt er niets. Aanvaard dan dat de ander er nog niet klaar voor is om verder te komen. Heb diep respect voor het proces dat God met de ander volgt. Misschien gebruikt God voor de doorbraak bij die persoon niet jou maar (zoals bij Bileam) … een ezel!
Ik zou tegen iedereen willen zeggen: verspil de corona crisis niet. Gebruik de onzekerheden van deze tijd om je dieper in Christus te wortelen. Al het andere is schijnzekerheid.’
Voor meer informatie over Michelle van Dusseldorp en haar werk zie: www.groundwork.nl
