Leven in dienst van God

Door Paul Abspoel

Teksten als deze inspireerden Anne van der Bijl. Als één landgenoot zich het lijden van vervolgde en lijdende christenen aantrok, dan is dat Anne van der Bijl. Hij zette zich onvermoeibaar in voor het Lichaam van Christus, de wereldwijde kerk, en deelde in vreugde en verdriet van zijn geloofsgenoten. Hun pijn, die hij meevoelde, verlamde hem niet, maar zette hem juist in beweging.

Een leven in dienst van God, van mensen en van Bijbelverspreiding. Zo mogen we terugkijken op het aardse bestaan van Anne van der Bijl (11 mei 1928-27 september 2022). Hij vatte zijn missie zelf samen: ‘Het is mijn verlangen dat anderen Hem zullen ontvangen die mij gelukkig maakt: Jezus. Ik wil datgene doorgeven aan anderen wat mij in staat stelt geestelijk te groeien: de Bijbel’ (Ethiek van het smokkelen, p. 137).

In eigen land was hij net wat minder bekend dan in het buitenland, waar velen hem kenden als ‘Brother Andrew’. Een kennismaking met Anne van der Bijl was altijd persoonlijk. Een vriendelijke, zeer benaderbare man die er zelf evenmin voor terugdeinsde om op anderen af te stappen, zelfs als dat gevaarlijk was. ‘Ik ben niet dapper’, beweerde hij dan. ‘Ik ben juist bang om het niet te doen’.

Anne werd bekend als oprichter van Open Doors (inmiddels in zo’n zestig landen actief), als inspirerend spreker en Bijbelleraar en als het onderwerp van de bestseller God’s Smuggler, een boek dat wereldwijd in vijfendertig talen verscheen, en waarvan meer dan tien miljoen exemplaren gepubliceerd werden. Deze biografie was beeldbepalend en maakte van hem een ‘bekende Nederlandse christen’. Anne was die dappere eenling die in met Bijbels volgestouwde auto’s door alle mazen van strenge grenscontroles glipte en in het grootste geheim ondergrondse kerken en vervolgde christenen bezocht. Dat beeld klopt wel, maar er is veel meer over hem te zeggen.

Het uitzonderlijke succes van God’s Smuggler bezorgde Anne de middelen om Open Doors uit te bouwen tot een internationale organisatie met veel mens- en slagkracht. Tegelijkertijd gingen alle grenzen van de communistische wereld decennialang voor hem persoonlijk dicht. Hij was te bekend geworden voor deze geheime operaties. Anderen zetten dit werk voort, op steeds grotere schaal, in allerlei situaties in tal van landen.

Anne had moeite met de negatieve associaties bij de term ‘smokkelaar’ en probeerde in zijn boek De ethiek van het smokkelen duidelijk te maken dat hij God meer moest gehoorzamen dan mensen. Hij was er heilig van overtuigd dat ieder mens vrij toegang moest hebben tot de Bijbel én dat ieder mens in vrijheid zijn geloof mocht belijden. Ook richtte hij zich op het versterken en bemoedigen van geloofsgenoten in zware of levensgevaarlijke omstandigheden, zowel praktisch als financieel.

Het is bij alle ‘wazen van geheimzinnigheid’ opmerkelijk hoe open en eerlijk Anne van der Bijl altijd en overal was over zijn geloof en zijn liefde voor de Bijbel. Hij wilde er nooit over liegen, al bepaalde hij wel zelf of het strategisch slim was om bepaalde informatie te delen. Als hij zijn geloofsgenoten moest beschermen, wist hij de juiste keuzes te maken. Zijn openheid en benaderbaarheid brachten hem op plaatsen en bij mensen die anderen zorgvuldig meden. Dat lef werd gewaardeerd. Hoe ouder hij werd, hoe meer respect hij afdwong – vooral in het Midden-Oosten, waar hij zich in de tweede helft van zijn leven op concentreerde.

Anne vond zijn status van ‘christelijke bekendheid’ ongemakkelijk. Hij wilde zijn omgeving niet onnodig belasten met ‘fans’ die zijn woonplaats en huis wilden bezoeken. Daarom hield hij de vertaling van God’s Smuggler in ons land tegen. Hij zag zichzelf als een zendingspionier en niet als ‘geestelijke stuntman’. ‘Het is niet onze taak te doen wat anderen zelf kunnen doen, maar de kerk te steunen en te bemoedigen in haar opdracht het evangelie uit te dragen. Ik wil graag een deur opendoen, maar dan wel om anderen erdoor te laten’, schreef hij in zijn boek De roeping. Het draaide niet om Anne, maar om zijn Heer en de verspreiding van Gods Woord.

Anne werkte samen met tal van Bijbelgenootschappen en zendingsorganisaties. Door zijn charisma, inzet en overtuiging kreeg hij uitzonderlijke dingen gedaan. In moeilijke situaties of crises stelde hij allereerst de vraag: ‘Hoe is het met de kerk?’, want hij was er heilig van overtuigd dat juist volgelingen van Christus in die omstandigheden het verschil kunnen maken: vijanden liefhebben, grenzen doorbreken en deuren ontsluiten.

De geestelijke en materiële erfenis die Anne nalaat is enorm. Voor veel mensen is hij een geloofsheld en een inspirerend voorbeeld. Zelf leefde hij eenvoudig, met een kantoor in de achtertuin vol Bijbels, biografieën, studieboeken en memorabilia. Dankzij de steun van talloze christenen kon Open Doors uitgroeien tot een beweging die wereldwijd impact heeft op het kruisvlak van missie en mensenrechten. Maar de diepste indruk liet Anne na in de harten van medegelovigen, die nu wereldwijd met eenzelfde inzet en overtuiging zijn levenswerk voortzetten, in dienst van dezelfde Heer.

Paul Abspoel, Programmacoördinator kerkrelaties bij het NBG en onderzoeker bij Open Doors