Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap
26 oktober 2022Geert van Dartel

Halloween en Allerheiligen – griezelen of gedenken?

De stad waar ik woon maakt zich op voor Halloween. Het griezelt al een beetje. Er worden workshops gehouden waar kinderen lampionnen en spinnen knutselen. De belangstelling neemt de laatste jaren toe. De kinderen zijn enthousiast, sommigen vinden het spannend en leuk, anderen ook wel een beetje eng. Vooral voor de oudere jeugd belooft het met een Moorddiner en een Freak Circus Scary Doolhof een spannende Halloween te worden.

Angst als entertainment

In onze samenleving houden de mensen van spanning en opwinding. Er worden voortdurend voor jong en oud evenementen georganiseerd die de dagelijkse sleur doorbreken en het leven aangenamer maken. Entertainment heeft stilaan een belangrijke plaats in ons leven gekregen. Halloween voegt daar met horrortainment een dimensie aan toe.

Halloween, dat traditioneel op 31 oktober gevierd wordt in Ierland, het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten en Canada, heeft in Europa en andere delen van de wereld sterk aan populariteit gewonnen. ‘De naam ‘Halloween’ is afgeleid van Hallow-e’en, oftewel All Hallows Eve (Allerheiligenavond), de avond voor Allerheiligen, 1 november. In de 9e eeuw zette Paus Gregorius IV het feest van alle heiligen op de kalender van de hele kerk.’

Het is sindsdien één van de hoogfeesten op de kerkelijke kalender van de Rooms-katholieke en Anglicaanse Kerk. Op 1 november worden alle heiligen en martelaren herdacht. De kerk straalt in het licht.

De betekenis van Allerheiligen en Allerzielen

De lezingen op Allerheiligen zijn prachtig en positief: Openbaring 7:2-4 en 9-14 gaat over ‘de onafzienbare menigte uit alle landen en volken, van elke stam en taal, die gered zal worden’. In Joh. 3:1-3 wordt het kindschap van God bezongen. De zaligsprekingen (Mt. 5:1-12) zijn een aansporing tot een goed en heilig leven. Als tussenzang klinkt Psalm 24 met de strofe:

Psalmen 24

1Van David, een psalm.

Van de HEER is de aarde en alles wat daar leeft,

de wereld en wie haar bewonen,

Psalmen 24:1NBV21Open in de Bijbel

Op 2 november vieren we Allerzielen. Dit feest staat in het teken van de gedachtenis van onze overledenen. Ook op deze dag zijn de lezingen (Jesaja 25:6a en 7-9, Openbaring 21:1-5a en 6b-7 en Lucas 23:4424,6a) krachtig en hoopvol. De dood heeft niet het laatste woord, want bij God is er leven. Het is een oud gebruik om op deze dag naar de graven van onze dierbaren te gaan en bloemen en kaarsen bij het graf te plaatsen, voor de overledenen te bidden en in de kerk een kaars op te steken. Het is een intiem moment van verbondenheid met de generaties die voor ons leefden vanuit dezelfde hoop. Het is een moment waarop we onszelf van onze eigen vergankelijkheid beter bewust worden.

De opkomst van Halloween

Dankzij Ierse en Schotse immigranten belandde Halloween in het midden van de 19e eeuw in Amerika. Gedurende de twintigste eeuw groeide Halloween in de VS uit tot een kinderfeest, waarbij kinderen verkleed en onder begeleiding van hun ouders langs de deuren gaan om snoep op te halen en de bewoners een beetje bang te maken. De huizen die meedoen zijn herkenbaar aan Halloween-versieringen.

Halloween is hot in Nederland. Het stelt het feest van Allerheiligen en Allerzielen in de schaduw. De vraag die je er bij kunt stellen is welke betekenis – if any – dit feest vandaag heeft en hoe het komt dat het zo’n hype geworden is? Sommige christelijke organisaties en voorgangers waarschuwen tegen het occulte karakter dat erin zou meeklinken. Ook de pastoor in mijn stad sprak zich op de lokale tv uit tegen de aandacht voor het kwade. Dat is al ruimschoots vertegenwoordigd. Leer kinderen positieve dingen te zien, zo adviseerde hij de ouders, die met hun kinderen Halloween gaan vieren. En voor mensen die Allerheiligen en Allerzielen willen vieren staat de deur van de Kerk open. 

Geert van Dartel
Bestuurslid van het Nederlands Bijbelgenootschap, vertegenwoordiger van de Rooms-katholieke Kerk in de Raad van Kerken, secretaris Katholieke Vereniging voor Oecumene en de priesteropleiding Bovendonk.

Gerelateerde berichten

Vervuld van dankbaarheid

‘Dankdag voor gewas en arbeid’ – terwijl Nederland nog half in de ban van Halloween is, en alweer bijna in de ban van Sinterklaas, is er maar weinig aandacht voor dit kerkelijke feest. Meestal noopt het weer rond deze tijd van het jaar ook niet bepaald tot dankbaarheid.  Waarom zou je juist nu een moment nemen om God te danken? 

Een beetje weemoedig denk ik aan de kerk van mijn jeugd. Daar, in het zuiden van Duitsland, vierden we ‘Erntedank’ eind september. De kerk was dan gevuld met streekproducten: appels, peren, mais, korenaren, brood, en druiven – heel veel druiven, want ik kom uit een wijnstreek. Zelfs als kind voelde je aan dat dit iets was om dankbaar voor te zijn, zeker omdat je na afloop van de dienst mocht proeven van al dat heerlijks. Om diezelfde dankbaarheid in november te voelen, en dan ook nog in een wereld waarin appels, peren en wat we verder nog lekker vinden handzaam verpakt tot in onze keuken worden geleverd, moet je iets beter je best doen. En waarom zou je ook eigenlijk? Dankdag is tenslotte helemaal geen Bijbels feest. Het is ontstaan in de nasleep van de Dordtse Synode, met wortels in de Middeleeuwen. Vooral in tijden van crisis vond men het toen belangrijk om Gods hulp op een georganiseerde manier in te roepen – en om hem, op even georganiseerde wijze, te danken voor zijn bijstand. 

Geen Bijbels feest dus, maar de gedachte erachter is wel op en top Bijbels. Bidden én danken als opdracht, al dan niet op een georganiseerde manier, komt op veel plaatsen in de Bijbel terug. En het kan best de moeite waard zijn om daar eens bewust bij stil te staan. 

Onze ‘Dankdag voor gewas en arbeid’ lijkt het meest op de manier waarop het thema ‘dankbaarheid’ In de boeken van Mozes ter sprake komt: vooral gelinkt aan de eerste levensbehoeften, en gezamenlijk gevierd op vastgezette dagen. In
Leviticus 23:15-21 lees je hoe het volk van Israël ‘dankdag’ hoorde te vieren. Dat had toen de vorm van een tweeluik: aan het begin van de oogst moest de eerste schoof worden geofferd. Pas daarna mochten de mensen zelf van het net geoogste graan eten.

Lees meer
Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschapv.4.23.1
Volg ons