Eenheid in de verscheidenheid
Sommige Bijbelteksten gaan al jaren met je mee, andere lichten ineens extra op. In deze serie nemen acht voorgangers en theologen ons mee naar een Bijbeltekst die voor hen een speciale betekenis heeft. Vandaag Barbara Mertens over Genesis 11:1-9.
Even leek het alsof we allen één waren. Oog in oog met een onbekend virus dat zijn slachtoffers niet kiest op basis van geslacht, kleur, taal of positie, liep iedereen gevaar. Doorheen de kwetsbare samenhorigheid van het begin, braken de verschillen snel weer door. Niet elk gezin heeft een tuin, laat staan een computer voor thuisonderwijs. Niet ieders relatie of job is ‘virusproof’. De verscheidenheid is nooit weg. We hebben nu eenmaal niet dezelfde achtergrond. We spreken niet allemaal dezelfde taal.
Waarom eigenlijk niet, vroeg het joodse volk zich 25 eeuwen geleden af. Waarom is iedereen anders en leven mensen verspreid over de wereld, allen met een andere taal? Hoe komt het dat die ene Schepper zoveel verscheidenheid voortbracht? Het verhaal van de toren van Babel uit Genesis zoekt antwoorden. God breekt de toren die het volk bouwt om ‘eeuwig haar naam te vestigen en ver-eend te blijven’ niet af. Maar hij zorgt voor verwarring en steekt zo een stokje voor hun eigenmachtige hunker naar eeuwig leven en goddelijkheid. Hij legt hen allen een andere taal in de mond. De mensheid is niet bedoeld om zich gelukzalig in éénheid te nestelen. Ze wordt gezonden om uit te zwermen, het verschil te leven en vruchtbaar te zijn.
Dat verschil kan pijn doen, zeker als het raakt aan wat wezenlijk voelt. Maar een eenheid is ook deel van een groter geheel of ze bestaat zelf uit verschillende kleine delen, die ook eenheden zijn. Eenheid houdt veelheid in, en verscheidenheid. Kunnen we het verschil liefhebben als een mogelijke verschijningsvorm van het leven? Kunnen we doorheen de veelkleurige werkelijkheid toch eenheid zien? En dan niet op Babelse wijze door samen toe te geven aan een narcistische vorm van grootheidswaanzin. Maar eenheid als in een kwetsbare verbondenheid en samenhorigheid, dankzij én ondanks het verschil.
In mijn eigen zoektocht naar zin was het nét die verscheidenheid die me terug herinnerde aan die grotere eenheden waar ik zelf deel van uitmaak. Gesprekken met moslimcollega’s zetten me terug op weg naar mijn christelijke wortels. Door hun andersheid waarin ik toch ook iets vertrouwds bespeurde, hielden ze me een spiegel voor die me terugbracht naar mijn eigen toegang tot de levengevende Bron die de christelijke traditie al eeuwenlang in zich draagt. Juist het verschil stelt telkens weer mijn eigen identiteit, geloof en kijk op scherp. Het helpt me mezelf te vinden als eenheid, wetende dat ik samen met hen toch deel uitmaak van een nog grotere eenheid, de mensheid. Juist het verschil brengt helderheid én verbondenheid.
De Nederlandse imam Abdelwahid Van Bommel introduceerde me deze coronatijd online in de soefi mysticus Rumi. Hij verwees naar het krachtige beeld van de hadj. De moslimwereld is doordrongen van verscheidenheid, maar jaarlijks trekken moslims van alle hoeken van de wereld op bedevaart naar dat ene punt toe: de Ka’ba in Mekka. Vanuit hun verlangen dichter bij God te komen, bewegen moslims zich naar het midden van de cirkel toe. Hoe dichter ze naderen, hoe dichter ze ook bij elkaar komen. In hun naderen tot God vinden ze elkaar als een eenheid. Ook al spreken ze allen een andere taal en keren ze na afloop weer terug naar hun thuisland.
De bouwers van de toren van Babel verlangden God te naderen. Maar ze wilden één blijven en krachtig, zonder uiteen te vallen in verscheidenheid! Want dat maakt kwetsbaar, het biedt geen tastbare houvast. De torenbouwers waren bang om erop uit te trekken, de wereld in en vruchtbaar te zijn, zoals God de mens telkens opnieuw vraagt. De Babelse spraakverwarring was en ís heilzaam. Ze nodigt ons niet alleen uit tot nederigheid, maar verwart ook de oerangsten die ons belemmeren de wereld in te trekken met een vertrouwvol en open vizier!
Barbara Mertens
Stafmedewerkster bij ‘TAU – Franciscaanse spiritualiteit vandaag’ in Antwerpen en vredesambassadeur van Pax Christi Vlaanderen
