Wat zegt de Bijbel over lijden?
Lijden door bijvoorbeeld ziekte of verdriet kan veel vragen oproepen. Waarom overkomt dit me? Heeft het een reden? Die worsteling kan erg zwaar zijn. Ook in de Bijbel lees je over de ervaringen van mensen die met lijden te maken krijgen.
Net als wij zoeken de schrijvers van de Bijbel naar zin en troost. Soms vinden ze die, en soms niet. Jesaja schrijft over een dienaar van God die het lijden van het volk Israël op zich neemt. Zijn lijden heeft zin, want door alle ellende op te vangen, brengt hij ook genezing.
‘Hij werd veracht, door mensen gemeden,
hij was een man die het lijden kende
en met ziekte vertrouwd was,
een man die zijn gelaat voor ons verborg,
veracht, door ons verguisd en geminacht.
Maar hij was het die onze ziekten droeg,
die ons lijden op zich nam.
Wij echter zagen hem als een verstoteling,
door God geslagen en vernederd.
Om onze zonden werd hij doorboord,
om onze wandaden gebroken.
Voor ons welzijn werd hij getuchtigd,
zijn striemen brachten ons genezing.’ (Jesaja 53:3-5)
De schrijver van Spreuken laat zien dat lijden soms een les kan zijn.
‘Bloedige striemen doen het kwaad verdwijnen,
slagen zuiveren het innerlijk.’ (Spreuken 20:30)
Ook Paulus biedt een hoopvolle kijk op lijden. Het lijden dat je nu meemaakt, kan voor doorzettingsvermogen zorgen. En uiteindelijk kan het zorgen dat je meer op God gaat vertrouwen.
‘En dat niet alleen, we prijzen ons zelfs gelukkig onder alle ellende, omdat we weten dat ellende tot volharding leidt, volharding tot betrouwbaarheid, en betrouwbaarheid tot hoop. Deze hoop zal niet worden beschaamd, omdat Gods liefde in ons hart is uitgegoten door de heilige Geest, die ons gegeven is.’ (Romeinen 5:3-5)
Toch zegt de Bijbel niet altijd dat lijden zin of een reden heeft. De rechtvaardige Job overkomt veel ellende. En terwijl zijn vrienden hem makkelijke troost aanbieden (Job 5) of proberen de schuld van zijn lijden bij Job zelf neer te leggen (Job 8), doet God dat juist niet. Het boek Job rekent af met de overtuiging dat schuld en lijden altijd samengaan, of dat er zin schuilt in elk lijden. Dat sluit aan bij wat Jezus zegt over God: die doet de zon opgaan én de regen neerkomen over zowel goede als slechte mensen (Matteüs 5:45).
Het bekendste verhaal over lijden in de Bijbel is misschien wel de kruisiging van Jezus. Als Jezus aan het kruis hangt en de lichamelijke en geestelijke pijn hem overmant, roept hij uit: ‘Mijn God, mijn God, waarom hebt u mij verlaten?’ (Matteüs 27:46) In dat belangrijke moment geeft de Bijbel alle aandacht aan de totale eenzaamheid en verlatenheid die Jezus dan voelt. Er is dan geen snelle troost of makkelijke oplossing. Het lijden staat centraal en op zichzelf.
Toch biedt de tekst ook de mogelijkheid om verder te kijken dan het lijden van dat moment. Niet alleen in de verhalen over Jezus’ opstanding, maar ook in de Psalm die Jezus met zijn schreeuw citeert (Psalm 22). In Psalm 22:2 roept de schrijver wanhopig uit naar God. Maar verderop vindt hij troost, als hij over God zegt:
‘Hij veracht de zwakke niet,
verafschuwt niet wie wordt vernederd,
hij wendt zijn blik niet van hem af,
maar hoort zijn hulpgeroep.’ (Psalm 22:25)