Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap

Wat zegt de Bijbel over geweld?

Grote delen van de Bijbel zijn geschreven in een tijd vol oorlog en onderdrukking. Geweld speelt dan ook in veel Bijbelteksten een rol. Voor lezers van nu roept dit begrijpelijkerwijs vragen op: Hoe zijn deze teksten bedoeld? En hoe kun je ze in onze tijd lezen?

Een God die aanzet tot geweld?

Veel bijbelteksten beschrijven geweld als iets dat mensen overkomt, vooral in situaties van oorlog. Soms wijst de schrijver God aan als degene die het geweld heeft veroorzaakt. Een duidelijk voorbeeld hiervan is het boek Klaagliederen: de schrijver klaagt over de val van Jeruzalem, die hij ziet als straf van God voor de ontrouw van het volk:

Klaagliederen 1

12Jullie die hier voorbijgaan, raakt het jullie niet? Merk toch op en zie:

is er leed als het leed dat mij wordt aangedaan,

dat de HEER op de dag van zijn toorn over mij heeft uitgestort?

13Hij zond vuur uit de hoogte, dat in mijn gebeente neerdaalde.

Hij spande een valstrik voor mij, Hij deed mij terugdeinzen.

Hij verwoestte mijn leven en maakte me ziek, dag na dag.

14Hij heeft mijn overtredingen gebundeld en ze vastgemaakt als een juk;

ze drukken zwaar op mijn nek, mijn kracht is gebroken.

De Heer heeft mij uitgeleverd aan hen bij wie ik weerloos ben.

15De Heer heeft de machthebbers in mijn midden verworpen,

Hij heeft het tijdstip bepaald om mijn jongemannen te breken.

De Heer heeft vrouwe Juda in de wijnpers vertrapt.

16Hierom ween ik, hierom baden mijn ogen in tranen.

Oneindig ver weg is mijn trooster, die mij levenskracht geeft.

Mijn kinderen zijn verbrijzeld, want groot was de overmacht van de vijand.

17Sion strekt haar handen uit, maar er is niemand die haar troost.

De HEER heeft de vijanden rondom tegen Jakob opgeroepen;

zij bejegenen Jeruzalem alsof ze onrein is.

18De HEER staat in zijn recht: ik trotseerde zijn bevel.

Luister toch, volken, en zie hoe ik lijd:

mijn meisjes en mijn jongemannen zijn gevangen weggevoerd.

Klaagliederen 1:12-18NBV21Open in de Bijbel

Soms is geweld ook een onderdeel van Gods opdracht aan zijn volk, bijvoorbeeld bij de verovering van Kanaän (Deuteronomium 7:16), of als straf voor mensen die zich niet aan zijn wetten houden (Numeri 15:32-36).

In het Nieuwe Testament spreekt bijvoorbeeld het boek Openbaring over boodschappers van God die gewelddadig optreden tegen Gods vijanden (Openbaring 19:19-21).

Een tijd van vrede

In Genesis 1-2 wordt de wereld beschreven zoals God die in het begin gemaakt heeft. Dit is een wereld zonder geweld, waar mensen en dieren veilig kunnen leven. Vaak spreekt uit bijbelteksten over geweld juist een verlangen naar die vrede.

Geweld is in de Bijbel dan ook nooit een doel op zich. Als geweld wordt gebruikt, moet daar een afschrikwekkende werking vanuit gaan, zodat de mensen gaan leven zoals God bedoeld heeft (Deuteronomium 17:7).

En als God wordt voorgesteld als iemand die oorlog voert, dan is dat altijd om Israël te bevrijden.

Exodus 15

6Uw hand, HEER, ontzagwekkend in kracht,

uw hand, HEER, verplettert de vijand.

7U toont uw majesteit en breekt uw tegenstanders,

uw toorn ontbrandt en verteert hen als stro.

8De adem van uw neus stuwde het water omhoog,

de wilde watermassa’s stonden als een wal,

het kolkende water stolde in het diepst van de zee.

9De vijand dacht: Ik achtervolg hen, haal hen in, verdeel de buit.

Weldra wordt mijn wraaklust bevredigd,

ik trek mijn zwaard, mijn hand vernietigt hen.

10Maar U blies, uw adem waaide en de zee bedekte hen,

zij kwamen om in het ontzagwekkende water,

ze zonken weg als lood.

11Wie onder de goden is uw gelijke, HEER?

Wie is uw gelijke, zo ontzagwekkend en heilig,

wie dwingt zoveel eerbied af met roemrijke daden,

wie anders verricht zulke wonderen?

12U strekte uw hand uit en de aarde verzwolg hen.

13U bevrijdde dit volk en ging het liefdevol voor,

sterk en machtig leidde U het naar uw heilige woning.

Exodus 15:6-13NBV21Open in de Bijbel

Uiteindelijk komt er een wereld waar niemand meer bang hoeft te zijn voor geweld en pijn. God zal dan als koning heersen over alle volken:

Micha 4

3Hij zal rechtspreken tussen machtige volken,

over grote en verre naties een oordeel vellen.

Dan zullen zij hun zwaarden omsmeden tot ploegijzers

en hun speren tot snoeimessen.

Geen volk zal meer het zwaard trekken tegen een ander volk,

geen mens zal nog de wapens leren hanteren.

Micha 4:3NBV21Open in de Bijbel

En nu?

In een wereld waarin religieus geweld aan de orde van de dag is, roepen gewelddadige bijbelteksten terecht onbehagen op. Wat kunnen we nog met een God die zijn doelen door middel van geweld wil bereiken?

Twee inzichten kunnen helpen. Ten eerste het besef dat de schrijvers van de bijbelteksten vaak zelf onderdrukt werden. Ze hielden zich vast aan de hoop dat God het voor hen zou opnemen, desnoods met geweld. En ten tweede de belofte die in veel teksten klinkt: ooit komt er een wereld zonder geweld (Openbaring 21:4). Dat is, ook volgens de meest gewelddadige teksten, de wereld zoals God die bedoeld heeft.

Openbaring 21

4Hij zal alle tranen uit hun ogen wissen. Er zal geen dood meer zijn, geen rouw, geen jammerklacht, geen pijn, want wat er eerst was is voorbij.’

Openbaring 21:4NBV21Open in de Bijbel
Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschapv.4.23.1
Volg ons