3.3 De storm op het meer van Galilea

Schilderij
Het hoogst gewaardeerde genre in de schilderkunst was in Rembrandts tijd de historieschilderkunst, de uitbeelding van verhalende voorstellingen uit de Bijbel, de klassieke mythologie of geschiedenis. Maar zoals de voormalige leerling van Rembrandt en latere kunsttheoreticus Samuel van Hoogstraten schreef: ‘Wie met recht de titel van meester in de historieschilderkunst wil dragen, moet indien nodig ook raad weten met het bijwerk.’ Zodoende schilderde Rembrandt ook enkele landschappen, een stilleven en dit het enige zeegezicht, dat hij wel al gelijk verbond met een Bijbelse voorstelling.
Dit schilderij is in verhouding tot al zijn eerdere historiestukken van haast monumentaal formaat, terwijl de figuren niet groter zijn geworden. De kwetsbaarheid van de mannen in het schip dat door de kolkende zee omhoog geworpen wordt, is daardoor goed duidelijk. Maar er is ook een tweedeling in de bemanning te herkennen: terwijl op het felverlichte voordek de mannen bezig zijn de zeilen in te halen, dreigen ze door golven van het schip te worden gespoeld. Op het achterdek heerst meer rust. Deze mannen zijn moedeloos en bang; ze maken Jezus wakker want ze vertrouwen erop dat hij de storm kan stillen. Hij zit kalm in hun midden, herkenbaar aan een aureool. In tegenstelling tot het Bijbelverhaal laat Rembrandt hier verschillende mogelijke reacties op de bedreiging zien: de verwoede actie van mensen die op zichzelf vertrouwen en het vertrouwen in de grotere macht van Jezus. En dan is daar ook nog de heel menselijke reactie van de jongeman die zeeziek is en over de reling hangt.

Bijbel
Het Meer van Galilea is een zoetwatermeer met een oppervlakte van 166 vierkante meter. (Ter vergelijking: het IJsselmeer heeft een oppervlakte van 1100 vierkante meter.) Het meer staat ook bekend onder andere namen, zoals het Meer van Tiberias, Meer van Kinneret of Meer van Gennesaret. Het verhaal staat in drie evangeliën (de zogeheten ‘synoptische evangeliën’) en de evangelisten leggen ieder andere accenten in het verhaal. Marcus legt het accent vooral op de storm en het stillen ervan. Matteüs benadrukt vooral het geloof van de discipelen, terwijl het kolkende water al in de boot stroomt. Lucas, ten slotte, focust op de ontwikkeling die de leerlingen doormaken in het leren kennen van wie Jezus is. Het schilderij van Rembrandt lijkt deze drie verhalen samen te brengen in één schilderij.