3.1 Christus keert terug uit de tempel

Prent
Een opgewekte jongen loopt tussen zijn ouders. Hij let niet op de weg, maar dat hoeft ook niet, hij kan vertrouwen op de bescherming door zijn ouders. Hij is druk aan het vertellen over zijn zojuist beleefde avonturen, zijn moeder biedt hem een luisterend oor. Hij lijkt zich er niet van bewust te zijn dat hij zijn ouders erg ongerust heeft gemaakt door zomaar te verdwijnen om in de tempel met geleerden te debatteren. Zijn vader houdt hem nu stevig vast en knijpt hem daarbij bijna in zijn hand. Zijn moeders hand is eerder ondersteunend, haar gezichtsuitdrukking begripvol.
Rembrandt maakte relatief veel voorstellingen van het gezinsleven van de heilige familie. Van de vlucht naar Egypte, over de jonge moeder die haar kleine jongen verzorgt, tot deze scène met een puberende jongen. Aandacht voor het gezin was in de zeventiende eeuw niet alleen een privéaangelegenheid. Gereformeerden zagen het gezin als hoeksteen van de samenleving, als voorbeeld van hoe de hele samenleving in elkaar zou moeten zitten, waarbij een belangrijke rol voor de vrouw des huizes was weggelegd. Onder meer was zij verantwoordelijk voor de opvoeding van de kinderen en de religieuze onberispelijkheid van alle bewoners van het huis. Geen beter voorbeeld hierin dan Maria. De Bijbel vertelt ons dat Jezus na deze episode ‘voortaan gehoorzaam’ was (Lucas 2:51).

Bijbel
Het verhaal over Jezus in de tempel valt onder het genre ‘kindheidsevangelie’. Het heeft de functie om de lezer voor te bereiden op het levensverhaal van Jezus, wanneer hij volwassen is. Over veel helden in de oudheid waren zulke verhalen bekend. Ze hebben vooral als doel om te laten zien wat voor een persoon iemand is. Het gaat dus om een beschrijving van iemands karakter en identiteit.
Lucas is de enige evangelist binnen de Bijbelse canon die vertelt over Jezus’ kinderjaren. In dit verhaal zijn de ouders van Jezus net op de terugweg van Jeruzalem. Ze zijn daar geweest om met alle Joden het pesachfeest te vieren. Het was gebruikelijk om met een grote groep te reizen, want dan was je minder kwetsbaar. Je kon elkaar beschermen, eten en drinken delen en ook op elkaars kinderen passen. Het is dus niet verwonderlijk dat de ouders van Jezus al een tijdje op weg zijn als ze hun zoon nergens meer kunnen vinden. Drie dagen lang zoeken ze in deze grote stad. Ze vinden hem uiteindelijk in de tempel. Ontzet vragen ze aan Jezus of hij wel beseft wat hij ze heeft aangedaan. Jezus antwoordt dan: ‘Waarom hebt u naar me gezocht? Wist u niet dat ik in het huis van mijn Vader moest zijn?’
Om deze uitspraak draait het voor Lucas. Net als de opening van het Lucas-evangelie speelt dit verhaal zich in de tempel van Jeruzalem af. Het gaat hem om Jezus’ uitspraak dat hij in het huis van zijn Vader moest zijn. Dit zijn de eerste woorden van Jezus die Lucas vermeldt en ze zijn daarmee karakteristiek voor heel zijn optreden.