Trouw brengt het leven tot bloei

Wat is het goede leven? Een vraag die de meeste mensen, van vroeger en nu, wel eens stellen. Het feest van Pinksteren kan hierbij inspiratie bieden. De Bijbelse verhalen rond Pinksteren zeggen: het draait om trouw. Trouw en toewijding brengen het leven tot bloei onder Gods zegen.

Dit jaar vallen Sjavoeot, het joodse Pinksterfeest, en het christelijke Pinksteren op dezelfde dag. In de synagoge wordt dan het boek Ruth gelezen. Ook herdenken de Joden dat Israël de Thora van God ontving met regels voor het goede leven. Christenen herdenken de komst van de heilige Geest en het begin van de kerk in Jeruzalem, een bijzondere gemeenschap.

In het boek Ruth speelt ‘trouw’ een belangrijke rol. Denk maar aan de keuze van Ruth. Ze is vastbesloten mee te gaan met Naomi, terwijl dat helemaal niet voor de hand ligt (zie Ruth 1:16-19). En Ruth gaat nog verder. Volgens de wet, de Thora, was ze vrij om nu te trouwen met wie ze wilde. Maar ze kiest voor een andere weg. Door Boaz een huwelijksaanzoek met een beroep op zijn positie als losser (zie Ruth 3:9), bewandelt Ruth een bijzondere weg. Als losser zou Boaz niet alleen voor Ruths eigen toekomst zorgen, maar ook voor die van Naomi én voor die van hun overleden mannen.

Boaz zegt daarover: ‘Moge de HEER je zegenen, mijn dochter. Dit getuigt van nog meer trouw dan wat je voorheen al hebt gedaan’ (Ruth 3:10).

Ruths trouw laat zich niet beïnvloeden door de rationele bezwaren en het sombere toekomstbeeld van Naomi. Ze heeft een diepe drijfveer om te doen wat goed is voor de ander, ook al gaat het tegen de sociale verwachtingen en haar eigen belangen in. Daarom noemt Boaz Ruth ook ‘moedig’ (Ruth 3:11).

Ook Boaz is een toonbeeld van trouw, van iemand die liefdevolle daden verricht zonder een beloning te verwachten. Als hij bij zijn maaiers komt kijken, ziet hij Ruth, de buitenlandse weduwe. Boaz was verplicht om armen en weduwen aren te laten lezen. Maar hij gaat een stap verder: hij heet haar hartelijk welkom, geeft haar ruimschoots te eten en te drinken en zegt zelfs tegen de maaiers dat ze extra koren op het land moeten laten liggen.

Als Ruth dit aan Naomi vertelt, zegt de laatste: ‘Moge de HEER hem zegenen, want hij heeft trouw bewezen aan de levenden en aan de doden’ (Ruth 2:20).

Boaz’ trouw blijkt ook uit het verschil met de eerste losser. Die komt als eerste in aanmerking om het land van Naomi te kopen. Maar hij schrikt ervoor terug als hij te horen krijgt dat Ruth in zekere zin bij de koop is inbegrepen. Het kind dat ze zullen krijgen, komt op naam van haar overleden man en erft het land. ‘Dat kan ik me niet veroorloven,’ meent de eerste losser en hij treedt terug.

Het offer dat de eerste losser niet bereid is te brengen, brengt Boaz wél. Hij besteedt er geen woorden aan, maar indirect begrijpen we: deze daad van trouw kost hem wat. Trouw zijn heeft een prijs. Het is alsof de mannen in de poort, de getuigen van de afspraak, dat ook inzien. Boaz doet iets bijzonders. Ze beantwoorden zijn bijzondere daad met hun bijzondere gelukwensen (Ruth 4:11-12).

Het verhaal van Ruth laat zien hoe door het betonen van trouw het leven tot bloei komt onder Gods zegen. Trouw betonen gaat verder dan wat je volgens de regels en sociale codes verplicht bent. Het vraagt om moed. Door trouw in praktijk te brengen, bouw je mee aan de schuilplaats die God wil bieden voor ieder die dat nodig heeft.

Het opvallende aan het verhaal is van Ruth is dat zij, een vrouw uit Moab, als lichtend voorbeeld deze weg van trouw bewandelt. Haar toetreding tot Israël verwijst naar de messiaanse tijd waarin de volken naar Sion zullen trekken. In de messiaanse tijd zal de diepe wijsheid die in de Tora verborgen ligt, ten volle bekend worden.

Een andere hint naar de messiaanse tijd ligt in de naam David, de naam waarmee het boek Ruth eindigt. Zijn naam is verbonden met de messiaanse koning. Hij komt om de armen en behoeftigen te bevrijden en zijn komst laat een nieuwe heilstijd beginnen.

In de messiaanse tijd leven de mensen in vreugde samen, saamhorig, solidair, eensgezind en trouw. Op zo’n manier wordt de gemeenschap van Betlehem beschreven. Ruth en Boaz zijn daarin lichtend voorbeeld van het leven in liefde en trouw, waardoor alles tot bloei komt onder Gods zegen.

Lucas beschrijft op een vergelijkbare manier hoe de gemeenschap van Jezus’ leerlingen leefde, na de komst van de Geest op het Pinksterfeest. Het is een gemeenschap geleid door de Geest, die trouw is aan God en aan elkaar. Een gemeenschap die alle volken zou gaan omvatten. Een prachtig ideaalbeeld.

Beide voorbeelden van trouw en toewijding, in Ruth en in Handelingen, vormen een aanstekelijk en inspirerend beeld van hoe het leven als mensen van God eruit kan zien.

Matthijs de Jong
Hoofd Vertalen bij het Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap en bijzonder hoogleraar Bijbelwetenschap aan de Vrije Universiteit Amsterdam.