Meghan en Timoteüs en mensen die van duidelijkheid houden

In een openhartig artikel over haar identiteit schreef Meghan Markle dat ze bij audities in het begin moeilijk een rol kreeg omdat de filmindustrie vaak naar stereotypen zoekt. Een jonge vrouw, een  oudere man, een hippie, een junk, een fotomodel, een blanke of een zwarte. Gezien zij zelf een gemengde huidskleur had, paste ze niet goed in het precieze profiel dat werd gevraagd. Later kwam ze in het Britse koningshuis, toen ze met prins Harry trouwde, zij, niet van koninklijken bloede. Ook dat was weer een uitdaging voor haar identiteit.

Ik stel me dat soort verhaal ook voor bij de jonge Timoteüs, geboren uit een Joodse moeder en een niet-Joodse vader. Aan de ene kant ben je Jood wanneer je moeder Joods is. Daar is eigenlijk geen discussie over. Aan de andere kant was de Grieks-Romeinse godenwereld nooit ver en zijn moeder, Eunice, eiste niet dat hij werd besneden. Wellicht achtte ze haar man het hoofd van het gezin en respecteerde ze zijn beslissing. Misschien was ze gewoon tolerant naar andere culturen toe.

Het was ook niet direct voordelig om Joods te zijn in de Romeinse tijd. In Lystra, waar Timoteüs geboren werd, was Paulus eerder al door mensen die in andere goden geloofden geslagen en voor dood achtergelaten. In andere steden werden Joden verdreven, het was dus veiliger voor je kind om het de Grieks-Romeinse identiteit mee te geven. Maar wanneer Timoteüs een jaar of vijftien is, krijgen we dit eigenaardige vers:

Waarom vind ik dit vers eigenaardig? Paulus komt op dat moment net terug van een officiële bijeenkomst met de apostelen in Jeruzalem over het feit of christenen uit de heidenen wel of niet besneden moeten worden. En het antwoord was: zij moeten zich aan een aantal regels houden, zoals geen bloed eten, maar zij moeten niet besneden worden. Paulus gaat vervolgens een aantal bestaande gemeenten af om dit grote nieuws te verkondigen. Hij schrijft ook in Romeinen 3:28:

Zo kennen we Paulus. Maar wanneer hij Timoteüs op zendingsreis wil meenemen laat hij hem dus eerst besnijden, ter wille van de Joden in Lystra en Ikonium, die immers allen wisten dat Timoteüs een Griekse vader had. Wat is hier aan de hand?

Wij, die het boek Handelingen in handen hebben, weten dat er ondertussen in hoofdstuk 15 was afgesproken dat voor christenen uit de heidenen de besnijdenis niet gold. Vanaf dan gingen verschillende gezanten, waaronder Paulus zelf, naar de gemeenten om dat besluit te gaan toelichten. Dat was op zich al spannend genoeg. Er moest niet bijkomen dat men over de identiteit van Timoteüs zou vallen; de Joodse bevolking zou toch enkel gezag verlenen aan iemand die van hun eigen volk is en dus besneden?

Voor de Joden is Timoteüs duidelijk een Jood. Omwille van de niet-Joden die zich tot de Joodse Messias bekeerden, waren de apostelen bereid toegevingen te doen, want juist, je werd niet door de wet gered, maar door het geloof. Maar een Jood behoort tot het verbondsvolk en daar hoort de wet met de besnijdenis bij.

Dat de Joden in Ikonium en Lystra wisten van zijn Griekse vader zou dus niet pleiten voor tolerantie, maar het zou voor argwaan zorgen: ze zouden zich afvragen of Paulus de toegeving ter wille van de heidenen niet ongeoorloofd uitdeelt aan Joden.

Ik denk dat de apostelen in het vaststellen van de niet-Joodse christelijke identiteit al ver hadden moeten gaan. Het moest niet nog gekker worden. Joodse christenen en niet-Joodse waren afgebakende categorieën. Dat was handig. Dat was duidelijk. Maar de boom van het christendom met oneindig veel takken was wel ontkiemd.

Katelijne Depoortere, predikant De Olijftak Brasschaat.