Genezingsverhalen: basis voor geloof of ongeloof

De Bijbel kent heel wat opmerkelijke genezingsverhalen. Eeuwenlang waren het verhalen die mensen tot geloof konden brengen. In onze huidige samenleving zijn ze echter vaker bron van ongeloof.

In de evangeliën worden vaak genezingsverhalen uit het Oude Testament ‘hernomen’ om Jezus als de vervuller van oudtestamentische profetieën af te schilderen: Hij is de beloofde Messias. Zo lezen we in 2 Koningen 5 over de genezing van Naäman. Nadat hij zich op instructie van de profeet Elisa zeven maal onderdompelt in de Jordaan, wordt hij van zijn huidziekte genezen. In het Evangelie van Lucas (Lucas 17:11-19) bemerken we een gelijkaardig motief: Jezus geneest er mensen van huidziektes die hen onrein maken.

Als mensen van vandaag kunnen we dit mooie verhalen vinden, maar wat doen we hier mee? Kunnen ziektes zomaar genezen worden? Leidt het doen van bepaalde handelingen of gebed tot een lichamelijke genezing?

Ik meen dat we hier het onderscheid moeten maken tussen verschillende soorten genezingen: een lichamelijke genezing, een geestelijke genezing en een sociale genezing.

Laten we beginnen met dat laatste: een sociale genezing. In beide verhalen worden mensen die uitgestoten worden opnieuw opgenomen in hun gemeenschap. Volgens de wetten van Mozes waren mensen met bepaalde huidziekten volledig uitgesloten van de maatschappij: velen geloofden dat ziekte een straf van God was: melaatsen bekeek men dus als zondaars die hun welverdiende straf hadden gekregen. Zo moesten melaatsen altijd in groep blijven en mochten niet zomaar de stad in. Verder hadden deze mensen geen huis of vaste verblijfplaats, waren ze verstoten door hun familie en vrienden. Ook onze zieken vandaag kunnen sociaal isolement ervaren. Denken we ook aan de eenzaamheid van chronisch zieken, of geïsoleerde mensen vastzitten in hun eigen huis of kamer. Echter, Jezus belooft ons genezing uit het sociale isolement: opnieuw connectie met onze omgeving en medemens.

Een tweede soort genezing is de lichamelijke. Deze is misschien wel het moeilijkst om in te geloven. Geloven wij werkelijk dat er mensen die zich laten zien aan de priester of laten onderdompelen in een rivier, plotsklaps genezen? Mogen we deze verhalen letterlijk lezen? Anders gezegd: mogen wij vandaag hopen dat ons geloof ons letterlijk, lichamelijk zal genezen? … Dat is toch wel een verregaand iets: er zijn namelijk zoveel goede mensen die ziek worden of sterven. Mogelijk hebt u ook een ouder, broer of zus, kind of vriend of vriendin die ernstig of chronisch ziek is. We weten allemaal dat een gebed voor genezing niet zomaar leidt tot een miraculeuze genezing. Was het maar zo eenvoudig: we zouden geen dokters en ziekenhuizen meer nodig hebben, enkel maar gebedsplaatsen waar we tot geloof komen en genezen. Letterlijk fysiek genezen: nee dat lijkt toch niet mogelijk.

En toch … is dit deel van de bijbelse traditie. Ik verwijs graag naar de erkende mirakelen van bijvoorbeeld Lourdes. Een onverklaarbare genezing wordt daar niet zomaar als mirakel erkend. Er zijn binnen de rooms-katholieke kerk heel strikte criteria waaraan een onverklaarbare genezing moet voldoen. Uiteindelijk is het een commissie bestaande uit dertig leden, met daarin medische specialisten van over heel de wereld: topdokters, chirurgen, professoren, et cetera, die moet oordelen. Deze commissie bestaat uit zowel gelovigen als niet-gelovigen. Het is pas na een lange procedure en een opvolgperiode van zeven jaar dat een onverklaarbare genezing als mirakel kan worden bestempeld. Sommigen zouden hierover zeggen: ‘We kunnen het nog niet met de wetenschap uitleggen,’ anderen geloven hierin de onverklaarbare de hand van God te zien.

Echter, de kern van de genezingsverhalen zit in de geestelijke genezing. Het stramien van de twee aangehaalde genezingsverhalen (2 Koningen 5:1-19; Lucas 17:11-19) is namelijk hetzelfde: eerst geloven de mensen niet (het betreft zelfs niet-joden: Samaritanen en een Syriër), daarna volgt er een roep om genezing, vervolgens moet men een daad stellen (onderdompeling in de Jordaan of zich aan de priester laten zien), maar het gevolg is hetzelfde: de betrokkenen worden genezen en komen tot geloof. En dit is natuurlijk de kernboodschap van de Bijbel: het wil mensen tot geloof brengen. De Bijbelverhalen willen ons overtuigen van de almacht en de goedheid van God: Hij kent zijn mensen en geneest hen. Kom dus tot geloof! Want enkel in God is ware genezing. Het is God die mensen heelt. Het is God die mensen uit hun sociaal isolement haalt, mensen fysiek geneest – of we dit nu letterlijk of figuurlijk verstaan – maar bovenal de mensen geestelijk beter maakt.

Geloof in God is het beste medicijn. Want, zoals Jezus stelt (in Lucas 17:19): ‘Uw geloof heeft u gered.’

Emmanuel Wybo, Theoloog en directeur van de Bijbeldienst van het Bisdom Brugge en Biblia, het bijbels belevingscentrum te Brugge.