Geen bezoek, wel verbonden

“Het voelt alsof ik mijn vrouw verraad,” vertelt een man. Zijn vrouw heeft dementie en woont in een verpleeghuis. “Ik mag niet bij haar op bezoek vanwege het coronavirus. Het voelt alsof ik haar in de steek laat.”

De sluiting van verpleeghuizen voor bezoek is ongekend. Ik word er verdrietig van. Partners die al vijftig jaar of langer getrouwd zijn, hebben bij de verhuizing van hun man of vrouw naar het verpleeghuis al afscheid moeten nemen: niet langer woon je samen in één huis. Maar nu kun je zelfs niet meer op bezoek! Het voelt als verraad, als in de steek laten van je dierbare. Het roept allerlei onzekerheid en angst op: hoe gaat het met mijn man, vrouw, vader of moeder? Wordt ze goed verzorgd? Hoe gaat hij om met deze situatie? Moet ik wel of niet vertellen wat er aan de hand is en waarom ik niet kan komen? En zelfs: als de deuren ooit weer opengaan, herkent ze me dan nog wel?

Ik word triest van deze ellendige situatie. Het geeft zoveel eenzaamheid. De persoon met dementie is verstoken van gemeenschap van de meest nabije mensen. De naaste of mantelzorger, voelt zich machteloos. Vreemd genoeg vindt deze hele situatie plaats in de Lijdenstijd: de veertig dagen voor Pasen, waarin we het lijden van Jezus gedenken en daarbij stilstaan. De eenzame weg die Jezus ging om ons nabij te zijn.
Juist door mijn werkzaamheden in de verpleeghuizen de afgelopen tien jaar ben ik me er zeer bewust van geworden hoe bijzonder het verhaal van Pasen is. Het verhaal dat God zo nabij is gekomen, dat Hij juist ons menszijn wil doorleven. Een menszijn dat gepaard kan gaan met zoveel eenzaamheid, zoals we nu aan den lijve ondervinden. Dat ontroert me.

Ik moet denken aan Dietrich Bonhoeffer, een theoloog in de Tweede Wereldoorlog die diepe eenzaamheid kende toen hij gevangen zat vanwege zijn verzet tegen het regime. Hij schreef gebeden voor zichzelf en zijn medegevangenen. Hij besefte: al kan ik hier niks doen, laten we elkaar dragen in gebeden. Zo schreef hij – voor zijn medegevangenen en wat mij betreft ook voor ons vandaag – dit gebed (vertaling uit S. Göpfert, Onderweg met Bonhoeffer, Heerenveen 2019):

Terug naar de situatie hier en nu. Er zijn de afgelopen week veel tips gegeven voor en door naasten van mensen met dementie, om toch contact met je dierbare te kunnen maken, zoals op dementie.nl. Dat is belangrijk. Toch kunnen desondanks eenzaamheid en machteloosheid bij jou als naaste blijven bestaan. Je wilt graag zorgen voor je dierbare met dementie en nabij zijn, maar tegelijk besef je dat hij of zij die weg alleen moet gaan. Dat doet ontzettend veel pijn.

Ik denk daarbij aan het verhaal van Jezus in de hof van Getsemane, juist in deze veertig dagen voor Pasen. Jezus staat vlak voor de weg die Hij alleen zal moeten gaan. Zijn leerlingen willen wel mee, maar kunnen, mogen, dat niet. Maar Jezus vraagt hun wel iets anders, iets essentieels: dat zijn leerlingen met Hem waken, Hem nabij blijven in hun gebed. ‘Ik voel mij dodelijk bedroefd; blijf hier met mij waken.’ (Matteüs 26:38)

Die woorden zouden hebben geklonken in de vele uitvoeringen van de Matthäus Passion. Ze zijn nu fundamenteel. We kunnen onze dierbare mensen met dementie die hun weg nu alleen moeten gaan, niet vastpakken en omarmen. Hoe pijnlijk! We kunnen op allerlei andere manieren contact maken, maar dat lost niet alles op. Daarom is het belangrijk niet te vergeten om te blijven waken: onze dierbare mensen met dementie dragen in ons gebed. En voor iedereen geldt: draag ook de naasten van iemand met dementie in uw gebed, waak met hen! Bid mee met de paus en alle kerken, bijvoorbeeld op woensdag 25 maart om 12.00 uur. Waak met elkaar!

Tim van Iersel 
Is ‘dementiedominee’ en ethicus, auteur van Godvergeten. Gedachten over geloof en dementie (2019), www.timvaniersel.nl.

Zie ook zijn eerdere blogs:
Blog: Ook wie oud is mag er zijn