Danken en doen
Woensdag wordt in veel protestantse kerken dankdag voor gewas en arbeid gevierd. Daarbij wordt teruggekeken op het afgelopen jaar. Traditioneel tel je dan je zegeningen, maar dit jaar valt ons dat misschien wel zwaarder dan in andere jaren. En daarvoor hoeven we niet eens in te zoomen op dat microscopisch kleine onderdeel van de schepping dat de wereld nu al zo lang op z’n kop zet. Ook andere onderdelen van de natuur lieten zich van hun bedreigende kant zien.
Zo werden Frankrijk, Duitsland, België en Limburg de voorbije zomer slachtoffer van de verwoestende kracht van het water. Beelden van overstromingen in plaatsen als Pepinster en ronddrijvende auto’s door de straten van Namen bepaalden eind juli het nieuws. Enkele dagen later, op 9 augustus, lanceerden de Verenigde Naties een vernietigend IPCC-klimaatrapport, waaruit blijkt dat de klimaatopwarming sneller gaat en wijdverbreider en intenser is dan verwacht. VN-baas Antonio Guterres spreekt van ‘een code rood voor de mensheid’. Hoe vieren we dankdag met dit in het achterhoofd?
De mens als maat van alle dingen
Volgens historicus Lynn White is de klimaatcrisis grotendeels te wijten aan het westerse christendom. Het rentmeesterschap dat de mens in Genesis 1:28
Tegenover dat antropocentrisme plaatst de Nederlandse predikant Trees van Montfoort een ecologische theologie. Samenhang is daarvan het uitgangspunt. In haar boek Groene Theologie stelt ze dat schepping geen eenmalige gebeurtenis in de tijd is die zich beperkt tot Genesis, maar een voortgaand proces dat alle Bijbelboeken doordesemt. Niets is ooit afgerond. Dat maakt de Bijbel niet tot een antropocentrisch, maar tot een theocentrisch boek. Gods en zijn heilsplan voor de aarde staan centraal. En de kosmos is veel meer dan het decor waartegen dat heilsverhaal zich afspeelt. ‘God zag alles wat Hij had gemaakt: het was zeer goed,’ vermeldt Genesis 1:31
Zonde en schuld
De ecologische crisis is een crisis van ons wereldbeeld en onze relatie met God en de aarde. Het huidige economische systeem vertoont twee cruciale fouten: enerzijds de mens die zichzelf als maat der dingen ziet, anderzijds een gebrek aan verantwoordelijkheid voor de Aarde. Maar terwijl – zoals Greta Thunberg het verwoordt – ons huis in brand staat, is nog altijd niet iedereen te porren voor een onderwerp als het klimaat. De reden laat zich raden. Het klimaatverhaal gaat nogal eens gepaard met doemscenario’s, boodschappen van zonde en schuld en restrictieve maatregelen. Hoe terecht dat ook mag zijn, de nadruk ligt te veel op het negatieve. Als je weet dat zeventig procent van de mensen gewoon een comfortabel leven wil, is het niet verbazingwekkend dat zo’n boodschap weinig mensen in beweging zet.
Van Montfoort tuint niet in die valkuil. Door alle bladzijden heen spreekt een boodschap van hoop. Elke crisis is een kans, en zelfs in de grootste chaos ziet de theologe mogelijkheden voor een nieuwe creatie.
Groene Reformatie
Als we bereid zijn een ecologische theologie te omarmen, ontstaat van daaruit ruimte om Bijbelse teksten opnieuw betekenis te geven. Het huiswerk dat voor ons ligt, zal niet altijd gemakkelijk zijn. Maar het is ook zeker niet allemaal kommer en kwel. Van Montfoort ziet de waarde van protestantse tradities als dank- en oogstdagen. Een dankdienst voor gewas en arbeid kan bijvoorbeeld in het teken staan van respect voor de aarde, voor al wat groeit. Dan gaan danken en doen hand in hand.
De wereld roept om een nieuwe beeldenstorm. Het is tijd voor een Groene Reformatie; tijd om de oude beelden te verbrijzelen en te vervangen door frisse idealen. Prediker 3:3 zegt:
Nu is de tijd om te helen.
Kelly Keasberry
Nuttige links:
