Chevallier aan de wieg van het NBG

Misschien ken je het Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap van de app Mijn Bijbel, van de NBV21, de Bijbel in Gewone Taal of Bijbel Basics – eenentwintigste-eeuwse manieren om de Bijbel dicht bij mensen te brengen. Maar het Bijbelgenootschap heeft zijn wortels in de negentiende eeuw, toen het veel moeilijker was voor de meeste mensen om zelf een Bijbel te verkrijgen en te kunnen lezen.

Hetty Lalleman schreef hier onlangs een blog over, naar aanleiding van het indrukwekkende verhaal van Mary Jones. Dit meisje uit Wales had zes jaar gespaard om een Bijbel te kunnen kopen en had er 42 kilometer lopen voor over om bij een dominee te komen die haar aan een Bijbel kon helpen. Deze predikant was daar zo van onder de indruk dat hij het initiatief nam tot de oprichting van de British and Foreign Bible Society. Dit genootschap inspireerde weer mensen in Nederland om ook hier een Bijbelgenootschap op te zetten en één van de oprichters van dit Nederlandsch Bijbelgenootschap was Ds. Pierre Chevallier. Cees Huisman schreef een biografie van hem.

Op 29 juni 1814 hield de Waalse predikant Ds. Pierre Chevallier een speech tijdens de oprichtingsvergadering van het Nederlandsch Bijbelgenootschap, waaruit bovenstaande zinnen geciteerd zijn. Na een lange en onzekere periode van onderdrukking en bezetting was de Nederlandse zelfstandigheid onder koning Willem I opnieuw verkregen en dat vormde mede de impuls tot de oprichting van het NBG. De wens om te komen tot de vorming van een apart Bijbelgenootschap bestond al langer, met name in de kringen van het Nederlandsch Zendeling Genootschap, maar nu leek de tijd rijp om daar echt werk van te maken. Beide genootschappen werden gedreven door het ideaal om het Woord van God te verspreiden, veraf en dichtbij. In beide organisaties vervulde Ds. Pierre Chevallier een belangrijke rol. Wie was deze man?

Pierre Chevallier was de jongste zoon van prof. Paulus Chevallier, die gedurende de tweede helft van de achttiende eeuw hoogleraar theologie was aan de Academie in Groningen. Pierre volgde de colleges bij zijn vader en werd in 1783 predikant in Lellens, een dorp ten noorden van Groningen. Op advies van zijn vader stapte hij over naar de Waalse Kerk, waar hij een jaar later predikant kon worden in Naarden. Die overstap was wel begrijpelijk, omdat de familie Chevallier een hugenotenachtergrond had en omdat deze gemeenten een wat vrijer geestelijke klimaat hadden, waar Pierre zich beter thuis voelde dan in de wat strenge(re) vaderlandse kerk.

Na Naarden volgde in 1785 Zwolle, waar hij drie jaar lang de Waalse gemeente diende. Maar dan kwam een einde aan, toen in 1788 ook van hem de eed van trouw gevraagd werd op het stadhouderlijk bewind, dat in 1787 door de Pruisen was hersteld. Vanwege zijn patriottische denkbeelden was dat voor Pierre een brug te ver – hij weigerde. Dat betekende dat hij uit zijn ambt werd gezet. Nu volgde een jaar van onzekerheid en zoeken naar nieuwe inkomsten. Hij kreeg na enige tijd het verzoek van de weduwe Van der Capellen om haar twee zoontjes in huis te nemen en privéonderwijs te geven. Hij nam dat aanbod met beide handen aan en enthousiast en serieus heeft hij deze nieuwe taak vorm gegeven. Eén van beide jongens werd later gouverneur-generaal van Nederlands-Indië.

Toen de situatie in Nederland was veranderd en de Bataafse Republiek tot stand was gekomen kon Pierre Chevallier weer predikant worden en in 1795 werd hij dat van de Waalse gemeente in Amsterdam.

In die hoedanigheid raakte hij betrokken bij het NZG en bij het NBG, zoals hierboven vermeld. Naar Brits voorbeeld begon het NBG vanaf 1818 met de uitgave van de Verzameling van berigten betrekkelijk de Bijbelverspreiding, waarvan hij als secretaris de eerste 34 afleveringen redigeerde. Zo mogelijk maandelijks werden er 10.000 exemplaren van gedrukt en verspreid: gratis voor de leden! Het was een bonte verzameling berichten over het wel en wee van de diverse Bijbelgenootschappen en afdelingen in binnen- en buitenland, waardoor leden en belangstellenden op de hoogte werden gehouden van de gestage voortgang van de Bijbelverspreiding dichtbij en veraf.

Mary Jones, Pierre Chevalier… dankzij mensen zoals zij heeft de verspreiding van de Bijbel dichtbij en ver weg zo’n hoge vlucht kunnen nemen. Volgens Chevallier brengt de Bijbel ware ‘verlichting’ onder de volken. Zij bevat alle zaden van het menselijk geluk, waarvoor het hart vatbaar is en daarom is er geen mooier en beter geschenk dan de Bijbel.

Dit jaar verscheen mijn boek over hem bij uitgeverij Verloren onder de titel Pierre Chevallier (1760-1825). Predikant met vergezichten tussen Verlichting en Réveil. (ISBN 9789464550313). Prijs €29,00.

Cees Huisman