Als de grond golft

Je herkent het vast wel. Dat gevoel alsof je op drijfzand staat. De grond onder je voeten blijkt ineens niet meer stabiel te zijn. Alles begint te schuiven. Aan wie of wat kun je je dan nog vasthouden? Bijbelwoorden? Zeker, maar niet als tovermiddel waardoor je wonder boven wonder overeind blijft. De Bijbel is geen verzekeringspolis, maar een ‘vertrouwensboek’ dat houvast geeft.

Grond die onder je spreekwoordelijke voeten wordt weggeslagen, wie weet hierover niet mee te praten? Ooit maakte ik het ook letterlijk mee. Ik herinner het me nog goed. Het was tijdens een bezoek aan zusters en broeders van de protestantse kerk van Palu op Sulawesi, Indonesië. Een deel van dit stadje was eerder op verschrikkelijke wijze getroffen door een aardbeving en een tsunami. Met alle gevolgen van dien. Op een avond zaten we genoeglijk te eten in een restaurant, tot het moment waarop de grond onder onze voeten ineens begon te golven. Onze Indonesische gastheren hadden gelijk door wat er gaande was en reageerden bliksemsnel. Mensen vluchtten het restaurant uit. Zelf besefte ik nauwelijks wat er gaande was. Het was vooral totaal onwerkelijk. Alles ging op en neer, alsof we op een deinende zee zaten. Tot het moment dat het zomaar weer ophield. Gelukkig stond deze aardbeving niet in vergelijking met die van maanden eerder.

Zo’n ervaring geeft veel te denken. Wat rest als elk houvast je uit handen geslagen wordt, als niets meer zeker is? Je hoeft geen aardbeving mee te maken om deze existentiële ervaring te herkennen. Op een bepaalde wijze slaat de coronacrisis ons ook allerlei zekerheden uit handen. Je kunt zomaar besmet worden. Het virus hebben we nauwelijks onder controle. Na lang ploeteren en zwoegen wordt je eigen bedrijf in een paar maanden door alle beperkingen van de lockdown afgebroken. We dachten in onze hoogontwikkelde moderne samenleving grip te hebben op het leven en op de toekomst. Als een virale aardbeving ondermijnt het coronavirus al deze zekerheden.

Komende maand is de Maand van de Bijbel. Bisschop De Korte en ik hebben ter voorbereiding ervan elkaar vijf brieven geschreven. In deze brieven zoeken we naar ankerpunten in een tijd waarin veel wankelt. Vanuit onze eigen levenservaringen zoeken we houvast in de Bijbel. Niet als een bunker waarin we veilig zijn voor elk onheil, maar in vertrouwen dat in de Bijbel woorden klinken die houvast geven.

In de eerste brief schrijf ik over het houvast van de dichter van Psalm 31. Deze psalm reist al lange tijd met mij mee. In de tijd dat ik gemeentepredikant was, heb ik met gemeenteleden dikwijls verzen uit deze psalm gelezen, bijna altijd in crisissituaties. Voor de dichter staat alles op losse schroeven. Hij voelt zich in de steek gelaten en bespot. Hij klaagt: ‘Vergeten ben ik als een dode, weg uit het hart, afgedankt als gebroken aardewerk’ (vers 13). Probeer eens mee te voelen, misschien herken je het: niemand die zich nog om je bekommert. Je voelt je als een stuk van een kapot bord dat wordt weggegooid. Nutteloos, voor niemand nog interessant. In deze verstikkende nood waar alles wankelt rest de dichter nog slechts een schreeuw naar omhoog, tot God. Zijn laatste en diepste houvast. Hij roept: ‘Mijn tijden zijn in uw hand, red me!’ (vers 15, 16).

Het gaat hem hier niet om een bepaalde kloktijd, maar om tijden, de situaties van het leven. In de oorspronkelijke Hebreeuwse tekst klinkt het nog compacter: uw hand, mijn tijden. De Nieuwe Bijbelvertaling (2004) vertaalt: ‘in uw hand liggen mijn lot en mijn leven’. Het enige houvast dat de dichter nog rest is het vertrouwen dat onder zijn wankelende levenslot de hand van God ligt. Niet als een wiskundige formule of rationele zekerheid, maar als geloofsvertrouwen. Niet als een verzekering tegen ongelukken, maar als het vertrouwen van een kind dat weet dat zijn moeder hem nooit vergeet. Vanuit dit vertrouwen doet de dichter een appèl op God.

In de hal van het Ikazia Ziekenhuis in Rotterdam zijn de woorden uit Psalm 31 in steen gebeiteld: ‘Mijn tijden zijn in uw hand, red mij’! Niet als dooddoener dat alles wel goed zal komen. Ook in dit ziekenhuis sterven mensen. Maar als houvast en appèl, voor ieder die het ziekenhuis binnengaat: red me, God, ook als de grond golft en mij alles uit handen geslagen wordt.
Ik neem die oude woorden mee, ook als de grond nog een tijdje onder mij blijft golven.

Dr. René de Reuver
Scriba van de Protestantse Kerk in Nederland en was daarvoor predikant van de Marcuskerk te Den Haag.

Het essay met de briefwisseling tussen De Korte en De Reuver wordt vrijdag 22 januari gepresenteerd en heeft de titel: ‘Houvast. Zoeken naar de bronnen van hoop’.