Het ritueel van voeten wassen in de Bijbel

In de Bijbel wordt regelmatig verteld dat mensen hun voeten wassen of laten wassen. Het wassen van voeten was nodig omdat in de tijd van Bijbel vaak open sandalen werden gedragen en voeten daardoor snel vies werden. Daarnaast is het wassen van voeten ook onderdeel van de reinheidsvoorschriften voor priesters. Ten slotte is het wassen van iemands voeten ook een teken van gastvrijheid.

In de tijd van de Bijbel werden vaak open sandalen gedragen als schoeisel. De wegen waren meestal niet verhard, en erg stoffig vanwege de droogte. Na het lopen waren de voeten van mensen dus vies. Het is dan ook logisch dat mensen hun voeten wasten als ze ergens aankwamen.

Priesters hadden taken in de tabernakel en de tempel waar ze zich op een bepaalde manier op moesten voorbereiden. Een onderdeel van die voorbereiding was ook dat priesters hun handen en voeten moesten wassen voordat ze de tabernakel (Exodus 30:17-21) of de tempel binnengingen (2 Kronieken 4:6).

Wie gasten ontving, bood hun water aan, zodat ze hun voeten konden wassen. Het was een teken van gastvrijheid. Als bijvoorbeeld Abraham in Genesis 18 ziet dat er drie mannen bij zijn tent staan, zegt hij: ‘u bent mijn gast’. Vervolgens laat hij water halen waarmee ze hun voeten kunnen wassen. Het ultieme teken van gastvrijheid is het laten wassen van de voeten van je gasten. Als dat gedaan werd, was het de taak van slaven, zoals bijvoorbeeld blijkt uit 1 Samuel 25:41.

In Johannes 13:1-17 is te lezen dat Jezus tijdens de maaltijd opstaat om de voeten van zijn leerlingen te wassen. Na een protest van Petrus legt Jezus uit wat hij doet. Het is een voorbeeld. Net zoals Jezus als de meester de voeten van zijn leerlingen wast, moeten de leerlingen de voeten van elkaar wassen. De betekenis van dit voorbeeld wordt op verschillende manieren begrepen: in verbinding met het avondmaal of als verwijzing naar de doop. In ieder geval is het bedoeld als oefening in nederigheid.
Op een andere plek in het Nieuwe Testament wordt het wassen van de voeten van medechristenen als een van de goede daden van weduwen genoemd (1 Timoteüs 5:10).