Dopen in de Bijbel

Dopen is een complete onderdompeling in water. In de Bijbel is het een teken van een nieuw begin en van inwijding. Jezus laat zich dopen door Johannes de Doper. Later wordt de doop een belangrijk inwijdingsritueel in de christelijke gemeenten.

In het Oude Testament is reiniging een belangrijk thema. Soms speelt water daarbij een rol (zie bijvoorbeeld 2 Koningen 5:9-14). Maar dopen als speciaal inwijdingsritueel komt niet voor in het Oude Testament.
Het bestaan van heilige baden is bekend uit India, Mesopotamië en Egypte. In hellenistische godsdiensten is het gebruik van heilige baden overgenomen. Mensen reinigden zich daarin van rituele en morele onreinheid. De reiniging kan ook een symbool zijn geweest van nieuw of eeuwig leven.

Johannes de Doper doopte mensen door ze onder te dompelen in de Jordaan. Deze doop was geen inwijdingsritueel, maar wel een teken van innerlijke verandering. Mensen die een nieuw leven wilden gaan leiden, gingen naar Johannes toe om zich te laten dopen. Door de doop werden hun zonden vergeven. Zo waren ze voorbereid op het oordeel van God.

Ook Jezus heeft zich door Johannes laten dopen. Matteüs, Marcus en Lucas vertellen hierbij over een hemelse openbaring na of bij de doop. De heilige Geest daalt als een duif op Jezus neer. En een stem uit de hemel verklaart dat Jezus de geliefde zoon van God is.
In het evangelie volgens Johannes getuigt Johannes de Doper bij de Jordaan over Jezus, maar de doop van Jezus wordt hier niet expliciet genoemd.

De evangelist Johannes vertelt dat Jezus zelf doopte (Johannes 3:22), maar dat wordt even verderop gecorrigeerd: het zijn Jezus’ leerlingen die dopen (Johannes 4:2).
In het evangelie volgens Matteüs krijgen de leerlingen pas aan het einde de opdracht om te dopen (Matteüs 28:18-20). Deze opdracht is de enige plek in de evangeliën waar de christelijke doop genoemd wordt.

In het boek Handelingen en in de brieven van Paulus is de doop het inwijdingsritueel voor nieuwe volgelingen van Jezus. Door de onderdompeling delen ze op symbolische wijze in de dood en de opstanding van Jezus Christus. In de praktijk van het dopen komen allerlei elementen samen: