Inleiding Habakuk (NBV)

Het boek Habakuk is het achtste boek van het Twaalfprofetenboek.

Het boek Habakuk is genoemd naar een profeet met dezelfde naam. Over deze Habakuk is verder niets bekend. Uit de inhoud van het boek kan afgeleid worden dat hij waarschijnlijk optrad in Juda rond het jaar 600 voor Christus.
Opvallend is dat de tekst geen directe verwijzing bevat naar Juda, Israël, Jeruzalem, Sion of naar andere Judese plaatsnamen.

Het eerste hoofdstuk is een discussie tussen God en Habakuk. Habakuk vraagt waarom God geen redding brengt uit onrecht en geweld. God antwoordt hierop door de komst van de Chaldeeën aan te kondigen. Habakuk klaagt dat de Chaldeeën meedogenloos zijn.

Het tweede hoofdstuk bestaat uit een orakel tegen mensen die onrecht doen.

Het laatste hoofdstuk is een gebed van Habakuk. Dit gaat over Gods optreden om zijn volk te redden.

Het gaat in het boek Habakuk om de vraag naar God en de macht van het kwaad. De profeet wijst in Habakuk 1:2-4 op het kwaad in eigen kring in Juda en Jeruzalem. Men kan hier denken aan de koningen Joachaz en Jojakim, van wie in 2 Koningen 23:31-24:4 een weinig positief beeld wordt geschilderd.

Een belangrijk thema is de klacht over het voortduren van onrecht en geweld, mede door de komst van de Chaldeeën. De profeet wordt gekweld door de vraag hoe het komt dat onschuldige mensen zoveel kwaad kan treffen. Habakuk roept zijn hoorders op niet te twijfelen, maar te vertrouwen op God en zijn bevrijdende macht.

Habakuk bevat verschillende tekstsoorten, zoals klaagliederen, strafaankondigingen, en een orakel en een hymne. Opvallend zijn de wee-roepen in het tweede hoofdstuk.

De stijl van Habakuk is poëtisch en beeldend. Opvallend is de vergelijking van de Chaldeeën met vissers (Habakuk 1:15-17).

De toon is dreigend en verwijtend in de eerste twee hoofdstukken, maar hymnisch en gedragen in het gebed aan het slot. Door het hele boek heen treedt een ik-figuur op, waardoor de tekst een persoonlijk karakter heeft.

Habakuk vormt een tweeluik met het voorafgaande boek Nahum. Nahum kondigt het einde van de Assyriërs aan. Habakuk klaagt vooral over de onderdrukking door hun opvolgers. Nahum begint met een loflied op God als machtige helper, en Habakuk eindigt ermee.

Habakuk 2:4 is een vers dat veel geciteerd wordt in het Nieuwe Testament: ‘de rechtvaardige zal leven door zijn trouw.’ Het wordt geciteerd in Romeinen 1:17, Galaten 3:11 en Hebreeën 10:38.

De datering van Habakuk is lastig. Het boek zelf geeft weinig concrete aanwijzingen. Het enige historische aanknopingspunt is de vermelding in Habakuk 1:5 van de grote dreiging door een ‘grimmig, onstuimig volk’: de Chaldeeën.

De Chaldeeën stamden uit het zuiden van Mesopotamië. Aan het einde van de zevende eeuw voor Christus stichtten ze het Nieuw-Babylonische rijk, dat de heersende rol van de Assyriërs overnam.
De vreugde in Juda over de val van de Assyrische overheersers was van korte duur, want de onderdrukking door de Chaldeeën was even wreed.
De Chaldeeën spelen ook een rol in het boek Daniël.

De stijl van de tekst zegt mogelijk wel iets over de auteur. Habakuk is in gesprek met God. Een dergelijk contact tussen God en mens kan wijzen op de tempel in Jeruzalem als achtergrond van het boek.
Het optreden van Habakuk is te plaatsen in de tijd waarin de Babylonische dreiging toenam. Deze dreiging eindigde met de verwoesting van de tempel in 586 voor Christus.
Mogelijk was Habakuk dus iemand die als profeet bij de tempel werkte, om de woorden van God door te geven.

Het boek Habakuk is te lezen als een spel van vraag en antwoord. Het kan ingedeeld worden in zeven delen: